*Mjeku Infeksionist, Izet Aliu tregon shenjat shfaqen nga Virusi i Nilit Perëndimor dhe trajtimin e parandalimin e virusit. Ethet e Nilit kanë pushtuar vendet fqinje, e rrezikuar në këtë periudhë edhe Shqipëria

Virusi i Nilit Perëndimor ka mbërritur në Kosovë, Serbi, Greqi, Itali e Rumani, ndërsa ka shtuar frikën dhe panikun në vendin tonë. Megjithëse, Instituti i Shëndetit Publik ka rikonfirmuar se nuk ka asnjë rast në vendin tonë, dhe janë marrë masat, sërish kujdesi duhet jetë maksimal, pasi V.N.P mund të shkaktojë sëmundje fatale neurologjike te njerëzit, dhe 80 për qind e njerëzve të infektuar, së jashtmi nuk shfaqin asnjë simptomë. Mjeku Infeksionist, Izet Aliu ka përgatitur një artikull të rëndësishëm, faktik e të plotë mbi virusin, i cili transmetohet nga mushkonjat e infektuara dhe përveç njerëzve, prek edhe kuajt.

Shpërthimet e virusit

Virusi i Nilit Perëndimor (V.N.P) u izolua për herë të parë te një grua në qarkun e Nilit Perëndimor në Ugandë, në vitin 1937. Ai u identifikua te zogjtë (si gjeli dhe pëllumbat) në rajonin e deltës së Nilit më 1953. Para vitit 1997, V.N.P nuk konsiderohej patogjene për zogjtë, por në atë kohë në Izrael shkaktoi vdekjen e llojeve të ndryshme të shpendëve që paraqitnin shenja të encefalitit dhe paralizës. Infeksionet njerëzore që i atribuohen V.N.P janë raportuar në shumë vende të botës prej më shumë se 50 vitesh. Në vitin 1999, një V.N.P që qarkullonte në Izrael dhe Tunizi u importua në Nju Jork duke prodhuar një shpërthim të madh dhe dramatik që u përhap në të gjithë shtetet kontinentale të Amerikës (SHBA) në vitet në vijim. Shpërthimi i V.N.P-së në SHBA (1999-2010) theksoi se importimi dhe krijimi i patogjenëve të mbartur nga vektorë jashtë habitatit të tyre të tanishëm përbëjnë rrezik serioz për botën. Shpërthimet më të mëdha ndodhën në Greqi, Izrael, Rumani, Rusi dhe SHBA. Vendet e shpërthimit janë në rrugët kryesore migratore të zogjve. Në versionin e tij origjinal, V.N.P ishte mbizotërues në të gjithë Afrikën, pjesë të Evropës, Lindjen e Mesme, Azinë Perëndimore dhe Australi. Që nga futja e tij në vitin 1999 në SHBA, virusi është përhapur nga Kanadaja deri në Venezuelë

Transmetimi

Infektimi i njeriut është më së shpeshti rezultat i pickimeve nga mushkonjat e infektuara. Mushkonjat infektohen kur ushqehen me gjakun e zogjve të infektuar, që e qarkullojnë virusin në gjakun e tyre për disa ditë. Virusi arrin në gjëndrat e pështymës së mushkonjave. Kur mushkonja pickon, virusi mund të injektohet te njerëzit dhe kafshët, ku mund të shumohet dhe të shkaktojë sëmundje. Virusi gjithashtu mund të transmetohet përmes kontaktit me kafshët e tjera të infektuara, me gjakun e tyre ose indet e tjera. Një pjesë shumë e vogël e infeksioneve njerëzore kanë ndodhur përmes transplantit të organeve, transfuzioneve të gjakut dhe qumështit të gjirit. Ekziston një rast i raportuar i transmetimit transplantacion (nënë-fëmijë) V.N.P. Deri më sot, nuk është transmetuar asnjë transmetim njeri-njeri i V.N.P përmes kontaktit të rastësishëm dhe nuk është transmetuar asnjë transmetim i V.N.P te punonjësit e kujdesit shëndetësor, kur janë vendosur masa parandaluese standarde të kontrollit të infeksionit. Është raportuar transmetimi i V.N.P te punonjësit e laboratorëve.

Shenjat dhe simptomat

Infektimi me V.N.P është ose asimptomatik (pa simptoma) në rreth 80% të njerëzve të infektuar, ose mund të çojë në ethet e Nilit Perëndimor ose në sëmundjen e rëndë të Nilit Perëndimor. Rreth 20% e njerëzve të infektuar me V.N.P do të zhvillojnë ethet e Nilit Perëndimor. Simptomat përfshijnë ethe, dhembje koke, lodhje dhe dhembje trupore, të vjella, herë pas here me skuqje të lëkurës (në trungun e trupit) dhe gjëndra limfatike të fryra. Simptomat e sëmundjes së rëndë (të ashtuquajtura sëmundje neuroinvasive, si encefaliti i Nilit Perëndimor ose meningjiti ose polioeliti i Nilit Perëndimor) përfshijnë dhembje koke, temperaturë të lartë, ngurtësi qafe, mpirje, çorientim, koma, dridhje, konvulsione, dobësi muskulore dhe paralizë. Është vlerësuar se rreth 1 në 150 persona të infektuar me virusin e Nilit Perëndimor do të zhvillojë një formë më të rëndë të sëmundjes. Sëmundje të rënda mund të ndodhin te njerëzit e çdo moshe, megjithatë personat mbi moshën 50 vjeç dhe disa persona me imunitet të dëmtuar (për shembull, pacientët e transplantuar) janë në rrezikun më të lartë për t’u sëmurur rëndë kur infektohen me V.N.P. Periudha e inkubacionit është zakonisht nga 3 në 14 ditë. Përgatiti N. Gjergo

Faktet kyçe

  • Virusi i Nilit Perëndimor mund të shkaktojë sëmundje fatale neurologjike te njerëzit.
  • Rreth 80% e njerëzve të infektuar nuk tregojnë ndonjë simptomë.
  • Virusi i Nilit Perëndimor kryesisht transmetohet te njerëzit përmes pickimit të mushkonjave të infektuara.
  • Virusi mund t’u shkaktojë kuajve sëmundje të rënda dhe vdekje.
  • Vaksina për kuajt ka, por ende nuk ka për njerëzit.
  • Zogjtë janë mbajtës natyrorë të virusit të Nilit Perëndimor.
  • Virusi i Nilit Perëndimor (V.N.P) mund të shkaktojë sëmundje neurologjike dhe vdekje te njerëzit. V.N.P haset gjendet në Afrikë, Evropë, Lindjen e Mesme, Amerikën e Veriut dhe Azinë Perëndimore. V.N.P mbahet në natyrë në një cikël që përfshin transmetimin ndërmjet zogjve dhe mushkonjave. Njerezit, kuajt dhe gjitarët e tjerë mund të infektohen.

Trajtimi

Diagnoza, për kuajt ka vaksinë, ndërsa për njerëzit jo

Virusi i Nilit Perëndimor mund të diagnostikohet me një sërë testesh të ndryshme: Sero-konvertimin e antitrupave të IgG (ose rritje të ndjeshme në titrat e antitrupave) në dy ekzemplarë serialë të mbledhur në një interval një javë nga analiza e imunosorbentëve të lidhura me enzimë (ELISA); Analiza e imunosorbentëve të enzimave të lidhura me kapjen e antitrupave të IgM (ELISA); Analizat e neutralizimit; Zbulimi viral nga reaksioni i zinxhirit të reaksionit të polimerazës (RT-PCR) të transkriptimit të kundërt, dhe izolimi i virusit nga kultura qelizore. IgM mund të zbulohet në pothuajse të gjitha lëngjet cerebrospinale (CSF) dhe mostrat serum të marra nga pacientët e infektuar nga V.N.P në kohën e paraqitjes së tyre klinike. Antitrupat e serumit IgM mund të vazhdojnë për më shumë se një vit.

Trajtimi dhe vaksina

Trajtimi është mbështetës për pacientët me virusin neuro-invaziv të Nilit Perëndimor, që shpesh përfshin hospitalizimin, lëngjet intravenoze, mbështetjen e frymëmarrjes dhe parandalimin e infeksioneve sekondare. Nuk ka vaksinë  për njerëzit.

Vektorët dhe kafshët bartëse

Virusi i Nilit Perëndimor qëndron në natyrë nga cikli i transmetimit mushkonjë-zog-mushkonjë. Mushkonjat e llojit Culex janë vektorët primarë të virusit, sidomos Cx. Pipiens. Ky virus qëndron te mushkonjat përmes transmetimit vertikal (nga adutët te vezët). Zogjtë janë bartësit e V.N.P. Në Evropë, Afrikë, Lindjen e Mesme dhe Azi, vdekshmëria te zogjtë që shoqërohen me infeksionin V.N.P është e rrallë. Në kontrast të dukshëm, virusi është shumë patogjen për zogjtë në Amerikë. Anëtarët e familjes së sorrave (Corvidae) janë veçanërisht të ndjeshëm, por virusi është zbuluar te zogjtë e ngordhur të më shumë se 250 specieve. Zogjtë mund të infektohen nga një shumëllojshmëri rrugësh përveç kafshimeve të mushkonjave dhe lloje të ndryshme mund të kenë potencial të ndryshëm për ruajtjen e ciklit të transmetimit. Kuajt, njësoj si njerëzit, janë bartës “përfundimtarë”, që do të thotë se ndonëse infektohen, nuk e përhapin infeksionin. Infeksionet simptomatike në kuaj janë gjithashtu të rralla dhe në përgjithësi të buta, por mund të shkaktojnë sëmundje neurologjike, përfshirë encefalomelitis fatal.

Parandalimi

Ulja e rrezikut në komunitet, si duhet të veproni

Meqenëse shpërthimet e V.N.P në kafshë u paraprijnë rasteve te njerëzit, krijimi i një sistemi të mbikëqyrjes së shëndetit të kafshëve për zbulimin e rasteve të reja në zogj dhe kuaj është thelbësor në sigurimin e paralajmërimit të hershëm për autoritetet publike të shëndetit publik dhe veterinar. Është e rëndësishme të ndihmohet komuniteti duke raportuar zogjtë e ngordhur tek autoritetet lokale. Vaksinat për kuajt ekzistojnë. Trajtimi është mbështetës dhe në përputhje me praktikat veterinare standarde për kafshët e infektuara me një agjent viral.

Këshilla

Në mungesë të vaksinës, e vetmja mënyrë për të zvogëluar infeksionin te njerëzit është rritja e ndërgjegjësimit për faktorët e rrezikut dhe edukimi i njerëzve për masat që mund të ndërmarrin për të zvogëluar ekspozimin ndaj virusit. Mesazhet edukative për shëndetin publik duhet të fokusohen si në vijim: Reduktimi i rrezikut të transmetimit të mushkonjave. Përpjekjet për të parandaluar transmetimin, duhet që së pari të përqendrohen te mbrojtja personale dhe e komunitetit kundër pickimeve të mushkonjave nëpërmjet përdorimit të rrjetave të mushkonjave, duke veshur veshje të lehta si këmisha me mëngë të gjata dhe pantallona dhe duke shmangur aktivitetin në natyrë në kohën e pikut. Përveç kësaj programet e komunitetit duhet të inkurajojnë komunitetet për të shkatërruar vendet e mbarështimit të mushkonjave në zonat e banuara. Reduktimi i rrezikut të transmetimit nga kafshët te njeriu. Dorezat dhe veshjet e tjera mbrojtëse duhet të vishen gjatë trajtimit të kafshëve të sëmura ose në indet e tyre dhe gjatë procedurave të therjes dhe të heqjes. Reduktimi i rrezikut të transmetimit nëpërmjet transfuzionit të gjakut dhe transplantimit të organeve. Kufizimet e dhurimit të gjakut dhe organeve dhe testimet laboratorike duhet të merren parasysh në kohën e shpërthimit në zonat e prekura pas vlerësimit të situatës epidemiologjike lokale/rajonale.

Në Shqipëri

ISHP dhe Stafi Profesorëve të shërbimit të sëmundjeve infektive me në krye Prof. Dhimitër Kraja kanë qenë në gatishmëri të plotë për të bërë të mundur parandalimin dhe diagnostikimin në kohë.  Falë politikave të Ministrisë së Shëndetësisë për dezinfektimin e zonave të ultësirës perëndimore  të mos kemi mushkonja e si rrjedhojë të mos kemi asnjë rast të sëmundjes nga V.N.P

Ambientet spitalore

Punonjësit e kujdesit shëndetësor që kujdesen për pacientët me infeksion të dyshuar ose të konfirmuar V.N.P ose që trajtojnë mostra prej tyre, duhet të zbatojnë masat paraprake të kontrollit të infeksionit. Mostrat e marra nga njerëzit dhe kafshët me infeksion të dyshuar V.N.P duhet të trajtohen nga personeli i trajnuar që punon në laboratorët e pajisur në mënyrë të përshtatshme.

Kontrolli i vektorëve

Parandalimi efektiv i infeksioneve V.N.P të njeriut varet nga zhvillimi i programeve mbikëqyrëse të mushkonjave në zonat ku gjendet virusi. Studimet duhet të identifikojnë speciet lokale të mushkonjave që luajnë rol në transmetimin e V.N.P, duke përfshirë ato që mund të shërbejnë si “urë” nga zogjtë te qeniet njerëzore. Theksi duhet të jetë në masat e kontrollit të integruar duke përfshirë reduktimin e burimeve (me pjesëmarrjen e komunitetit), menaxhimin e ujit, kimikatet dhe metodat e kontrollit biologjik.

Njoftimi i ISHP-së

 

Instituti i Shëndetit Publik rikonfirmon se nuk ka raste të virusit të Ethes së Nilit Perëndimor në Shqipëri. Po ashtu, Instituti i Shëndetit Publik konfirmon se janë marrë masat për parandalimin e përhapjes së virusit në vend.  Ndërsa, Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, nëpërmjet ISHP-së ka forcuar masat për parandalimin e virusit të Ethes së Nilit Perëndimor.

/Shekulli