Shpërbërja e kuadrit të kontrollit të armëve bërthamore, skadimi i afërt i traktatit “New START” dhe ndërtimi i shpejtë i arsenalit bërthamor të Kinës po krijojnë një mjedis ndërkombëtar shumë të paqëndrueshëm, duke rritur rreziqet e një krize bërthamore të vështirë për t’u menaxhuar.
Ndërtesa ligjore dhe institucionale që ka qeverisur kontrollin e armëve bërthamore për dekada të tëra kërcënohet me shpërbërje në vitin 2026, në një kohë me paqëndrueshmëri të fortë gjeopolitike. Dy momente kyçe në gjysmën e parë të vitit pritet të formësojnë zhvillimet: skadimi i traktatit dypalësh New START SHBA-Rusi më 5 shkurt dhe Konferenca e Rishikimit (Revcon) e Traktatit të Mospërhapjes Bërthamore (NPT) në prill në Nju Jork.
Revcon, që mbahet çdo katër ose pesë vjet, synon ruajtjen e NPT-së, gurthemelit të sigurisë bërthamore ndërkombëtare. Megjithatë, në dy konferencat e fundit, 191 shtetet anëtare nuk arritën të bien dakord për një tekst përfundimtar, një zhvillim që ekspertët thonë se ka të ngjarë të përsëritet në vitin 2026.
Alexandra Bell, presidente e Buletinit të Shkencëtarëve Atomikë, paralajmëroi në fillim të dhjetorit se “perspektivat për ndërtesën e kontrollit bërthamor janë të zymta”, duke e quajtur këtë Revcon “veçanërisht të vështirë”.
Nga ana ruse, drejtori i Qendrës së Moskës për Studime të Energjisë dhe Sigurisë, Anton Khlopkov, vuri në dukje në një konferencë online të Kombeve të Bashkuara se bota është “në pikën e çmontimit pothuajse të plotë” të sistemit të kontrollit, duke theksuar se, në rrethanat aktuale, qëllimi duhet të jetë ruajtja e atyre mekanizmave që mbeten funksionalë.
