Analiza e CNN: Trazirat politike në botë mund të sjellin telashe për ekonominë globale në 2025, roli i Trump

Janë ditët e fundit për vitin 2024, por pasojat e ngjarjeve të tij do të ndihen në mbarë botën edhe gjatë vitit tjetër dhe përtej tij.

Këtë vit, lufta e Izraelit kundër Hamas në Gaza u përshkallëzua dhe u përhap në Liban, ku Izraeli shpalli luftë ndaj Hezbollahut deri në arritjen e një armëpushimi të brishtë muajin e kaluar. Në Siri, rebelët përmbysën përfundimisht Bashar al-Assadin me një ofensivë të shpejtë këtë muaj, ndërsa lufta e Rusisë në Ukrainë hyri në vitin e tretë, sipas CNN.

Por zgjedhjet e votuesve, në atë që ishte një vit rekord për zgjedhjet kombëtare, do të kenë ndikimin më të madh në pasurinë globale në vitin 2025 – më së shumti, rizgjedhja e ish-Presidentit të SHBA-ve, Donald Trump.

“Ka shumë frustrim për mënyrën se si po shkon ekonomia globale,” – tha Nathan Sheets, ekonomist global i lartë në Citi dhe ish-zëvendës sekretar i Departamentit të Thesarit të SHBA-ve, duke përmendur performancën e dobët të shumë partive qeverisëse në më shumë se 60 zgjedhje këtë vit.

“Klima politike më duket më i pasigurt se çdo kohë që mund të kujtoj,” – i tha ai CNN-së.

Për shumë ekonomistë, burimi kryesor i asaj pasigurie është rikthimi i mundshëm i Trump në Shtëpinë e Bardhë dhe, veçanërisht, pyetja e tarifave.

Gjatë fushatës, Trump foli për vendosjen e një takse 10-20% për të gjitha mallrat që importohen në Shtetet e Bashkuara dhe një tarifë prej të paktën 60% për importet kineze. Në fund të nëntorit, pas fitores së tij ndaj Kamala Harris, ai tha se donte të vendosë një taksë importi 25% për Meksikën dhe Kanadanë dhe “një tarifë shtesë 10%, mbi çdo tarifë tjetër shtesë” për Kinën.

Parashikuesit kanë dalë me parashikime të ndryshme për dëmin që mund të shkaktojnë tarifat e reja të Trump ndaj ekonomive të tjera, pjesërisht në varësi të nivelit të detyrimeve. Por do të ketë dëme.

“Unë vazhdoj të mendoj se kufizimet në tregti, masat proteksioniste, nuk janë të favorshme për rritjen,” – tha Christine Lagarde, presidente e Bankës Qendrore Europiane, duke folur për gazetarët muajin e kaluar, kur u pyet për tarifat e mundshme të Trump ndaj importeve europiane.

Tarifat më të larta mund të dëmtojnë edhe ekonominë e vetë SHBA-së, më të madhën në botë. Goldman Sachs parashikon një goditje të madhe për Prodhimin e Brendshëm Bruto të SHBA-së, që pritet të arrijë kulmin në vitin 2026, nga një tarifë 10% për të gjitha mallrat e importuara, pjesërisht për shkak të çmimeve më të larta për konsumatorët, të cilat do të reduktojnë shpenzimet e amerikanëve. Ndikimi i tarifave më të larta të SHBA-së në ekonominë globale gjithashtu do të varet nga mënyra se si do të përgjigjen vendet e tjera – për shembull, duke ngritur tarifat e tyre mbi importet nga SHBA.

“Kjo mund të përfundojë në një luftë tregtare globale, e cila, edhe pse mund të marrë forma të ndryshme, në ekstreme mund të urojë një rënie prej 2-3% të PBB-së globale,” – shkruajti konsulenca Capital Economics në një shënim të fundit. Sipas trendeve aktuale, një rënie prej 3% e prodhimit global do të shkatërronte pjesën më të madhe të rritjes ekonomike.

Por kompanitë nuk i pëlqejnë pasiguria dhe, edhe nëse Trump nuk vendos tarifa më të larta universale, shqetësimet se ai mund të godasë të paktën disa shtete apo industri do të peshojnë mbi investimet biznesore dhe, kështu, mbi ekonomitë e partnereve tregtarë të Amerikës.

Kështu mendojnë analistët në Goldman Sachs dhe J.P. Morgan. Të dyja bankat kanë ndryshuar parashikimet e tyre për rritjen ekonomike të Europës vitin tjetër si rezultat i kësaj.

“Në Kinë, ndikimi është më i drejtpërdrejtë, e cila do të përballet thuajse me siguri me (rritje të) tarifave të larta,” – shkruan analistët e Goldman Sachs muajin e kaluar, duke ulur parashikimin e tyre për 2025 për ekonominë e dytë më të madhe në botë.

Një tjetër mënyrë në të cilën taksat e reja të Trump mund të dëmtojnë ekonominë globale është duke kontribuar në një përhapje të inflacionit të ri në SHBA dhe diku tjetër. Çmimet amerikane do të rriten gjithashtu më shpejt nëse, siç premtoi gjatë fushatës së tij, ai do të ulë taksat dhe do të bëjë një goditje të fortë ndaj imigracionit, duke shkaktuar mundësisht mungesa pune dhe shpenzime më të larta për paga.

Kaos dhe stagnim SHBA-ja, megjithatë, nuk është vendi i vetëm që ka pasur ndryshime politike të mëdha këtë vit. Presidenti francez Emmanuel Macron shpalli zgjedhje të parakohshme parlamentare gjatë verës, duke çuar në një qeveri pakicë që u shemb më herët këtë muaj. Po ashtu, koalicioni qeverisës në Gjermani, ekonominë e tretë më të madhe në botë, u shemb muajin e kaluar, duke hapur rrugën për një zgjedhje të parakohshme në shkurt të vitit 2025.

Qeveria e re në Paris, e shpallur të hënën, pritet të ketë vështirësi në qeverisje, ashtu si paraardhësi i saj i shkurtër, me një parlament ku asnjë grup nuk ka shumicën e qartë. Kjo do të mbajë mjedisin politik të pasigurt, duke kufizuar investimet biznesore dhe shpenzimet e konsumatorëve.

“Kaosi politik do të ngarkojë rritjen” në Francë vitin tjetër, tha banka europiane ING në një raport të fundit. “Kërcënimi i vazhdueshëm i censurës ndaj çdo qeverie që do të vihet në pushtet, pamundësia për të kaluar një buxhet që të rregullojë financat publike dhe perspektiva e zgjedhjeve të tjera po e ushqejnë thjesht pasigurinë.”

Pasiguria pritet të vazhdojë deri të paktën në mes të vitit të ardhshëm, kur mund të mbahet një tjetër zgjedhje parlamentare, sipas kushtetutës franceze.

Fatet e Gjermanisë në vitet në vazhdim do të varen, në një masë të madhe, nga rezultati i zgjedhjeve të ardhshme. Një pyetje kyçe është nëse qeveria e re do të huazojë më shumë për të investuar dhe realizuar reforma strukturore për të dhënë një nxitje të nevojshme për rritjen.

“Nëse jo, stagnimi do të bëhet normaliteti i ri,” – tha ING.

Për më tepër, çdo tarifë e re amerikane mbi mallrat e importuara do të ketë rëndësi të madhe për Gjermaninë, për shkak të sektorit të saj të madh industrial dhe rolit të SHBA-së si partneri i dytë më i rëndësishëm tregtar i Gjermanisë, pas vetëm Kinës.

Ndikimi i luftërave Rritja globale gjithashtu mund të ndikohet nga ajo që ndodh në Lindjen e Mesme, të pasur me naftë, megjithatë ekonomistët tani janë më pak të shqetësuar për pasojat negative afatshkurtra të konflikteve atje.

“Parametrat e konfliktit aktual nuk po rrezikojnë drejtpërdrejt (rrjedhën e) naftës,” – tha Sheets në Citi për CNN. Mund të përhapet, tha ai, por “vendet kryesore të Lindjes së Mesme nuk duan një konflikt rajonal, nëse kjo do të ishte diçka që ata do ta kishin hapur, do ta kishim parë tashmë.”

Çmimet e naftës kanë rënë nga niveli më i lartë që arritën pas sulmit të Hamas më 7 tetor 2023 ndaj Izraelit dhe tani janë në nivele që janë parë në qershor të vitit të kaluar.

Për sa i përket Sirisë, edhe para shpërthimit të luftës shkatërruese civile në vitin 2011, vendi nuk përbënte një pjesë të madhe të prodhimit global të naftës, dhe lufta shkatërroi shumë nga infrastruktura e saj e naftës, vërejti Capital Economics. “Zhvillimet në Siri do të kenë shumë pak ndikim në ekonominë globale,” – tha konsulenca ditën pas rrëzimit të Assad.

Lufta e Rusisë në Ukrainë ka lënë tashmë shenjën e saj në ekonominë globale, duke mbajtur çmimet e gazit natyror në Europë shumë më lart se sa ishte norma. Trump ka thënë se dëshiron të mbyllë luftën sa më shpejt – çfarëdo që të duket ajo zgjidhje, ajo do të përcaktojë pasojat e saj ekonomike.

Ndërsa “një armëpushim i rregullt” mund të përmirësojë besimin e biznesit në Europë dhe të ulë çmimet e energjisë, analistët e Citi, Christian Schulz dhe Giada Giani thanë se “një shembje kaotike” mund të shkaktojë fluks më të madh refugjatësh në rajon dhe “përhapjen e konfliktit me Rusinë.”