Analiza e The Guardian/ BE duhet të hapë dyert për anëtarët e rinj, nga kjo varet mbijetesa e saj

Agresioni rus në Ukrainë e ka bërë të domosdoshëm zgjerimin e Bashkimit Europian. Për vite me radhë, “zgjerimi” ka qenë një prioritet i ulët.

Kroacia ishte vendi i fundit që iu bashkua unionit, më shumë se 10 vjet më parë. Por gjërat kanë ndryshuar. Ursula von der Leyen tha në një forum në Bled të Sllovenisë se siguria e Evropës varet nga zgjerimi i Bashkimit Europian. Falë Vladimir Putinit, siç tha kryeministri shqiptar, Edi Rama, zgjerimi është kthyer në rrugën e duhur. Fakti që zgjerimi është një prioritet strategjik bën të mundur që anëtarët e rinj të pranohen. Por nuk e bën të sigurt.

Kanë kaluar rreth 20 vjet që kur gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor (Shqipërisë, Bosnjë-Hercegovinës, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut, Serbisë dhe Kosovës) iu premtua anëtarësimi, por që atëherë është bërë pak përparim.

Shqipëria, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut janë anëtarë të NATO-s, ndërsa Bosnja dhe Kosova kanë një prani të madhe të NATO-s. Është një skenar shumë i ndryshëm nga lindja e Evropës, ku mungesa e mburojës së NATO-s për të mbrojtur Ukrainën, Moldavinë dhe Kaukazin do të thotë që këto vende e shohin anëtarësimin në BE si një garanci sigurie zëvendësuese.

Por synimi i anëtarësimit të Ukrainës në BE në veçanti ka krijuar një frikë të dukshme në Ballkanin Perëndimor për të mbetur prapa. Serbia nuk dëshiron të bëjë asgjë me NATO-n dhe marrëdhënia e saj e ngushtë me Moskën e ka komplikuar përpjekjen e Beogradit për të hyrë në BE, aq më tepër që nga pushtimi në shkallë të gjerë i Ukrainës nga Rusia.

Po të mos ishte pushtimi i Ukrainës, negociatat e pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut sigurisht që do të ishin ende të bllokuara dhe Bosnja dhe Hercegovina nuk do të ishte njohur si kandidate në BE. Ndoshta BE-ja gjithashtu nuk do të kishte rënë dakord për buxhetin për planin e saj të ri të rritjes prej 6 miliardë eurosh për Ballkanin Perëndimor. Plani i kushtëzon investimet evropiane me reformat ballkanike, por nëse realizohet potenciali i tij i plotë, vendet në rajon mund të marrin për frymë pothuajse aq para sa anëtarët e plotë kanë të drejtë nën fondin e kohezionit të BE-së, i cili është krijuar për të ndihmuar rajonet më të varfra.

Një sërë projektesh për të vënë mish në kockat e integrimit gradual evropian të rajonit janë në gatishmëri, siç është përfshirja e këtyre vendeve në zonën e vetme evropiane të pagesave në euro. Ndërkohë që skepticizmi për synimet e BE-së ende është me bollëk në Shqipër. Bisedat që kam pasur gjatë një vizite të fundit në Tiranë shkuan përtej listës së zakonshme të ankesave për trajtimin e padrejtë të rajonit nga Brukseli.

Megjithatë, kjo nuk mjafton. Komisioneri i ardhshëm i Von der Leyen për zgjerimin duhet të rrisë nivelin e ambicieve të asaj që mund të sjellë në të vërtetë integrimi gradual. Negociatat mbi buxhetin e ardhshëm shtatëvjeçar të BE-së, të cilat fillojnë në fillim të vitit të ardhshëm dhe mbulojnë periudhën 2028-2034, duhet gjithashtu të përfshihen në implikimet financiare të përfshirjes së anëtarëve të rinj.

Më e rëndësishmja, duhet të ndërmerren hapa për të nxjerrë helmin kryesor nga politika ekzistuese e zgjerimit. Për një kohë të gjatë, zgjerimi është rrëmbyer nga tekat e anëtarëve ekzistues që kërkojnë të promovojnë interesat e tyre kombëtare. Qoftë kjo Qipro dhe Greqia mbi Turqinë, Greqia dhe Bullgaria mbi Maqedoninë e Veriut, Franca (në të kaluarën) dhe Greqia mbi Shqipërinë, ose Hungaria mbi Ukrainën, shfrytëzimi i politikës së anëtarësimit nga anëtarë të ndryshëm për të çuar përpara interesat e tyre (legjitime ose jo) çka pengoi në mënyrë dramatike besueshmërinë e saj duke lëvizur vazhdimisht shtyllat për vendet kandidate.

Rruga kryesore përmes së cilës përhapet ky helm është duke u dhënë qeverive të BE-së një mundësi për të bllokuar procesin në çdo fazë. Hungaria e Viktor Orbanit as që përpiqet ta fshehë më këtë qëllim. Megjithatë, nuk ka asgjë në ligjin e BE-së që kërkon një ndërhyrje të tillë nga shtetet anëtare, të cilave u kërkohet vetëm të ndriçojnë fillimin dhe fundin e procesit. Në raundet e mëparshme të zgjerimit, hapat ndërmjetës u trajtuan në mënyrë korrekte si çështje teknike në duart e Komisionit. Është e mundur politikisht dhe ligjërisht t’i rikthehet kësaj metode.

Gjermania dhe Sllovenia kanë propozuar tashmë mënyra për të zbutur procesin. Shtetet e tjera anëtare që mbështesin Evropën që integron Ballkanin Perëndimor, si Austria, Kroacia, Republika Çeke, Italia dhe Sllovakia, duhet të ndjekin shembullin. Vende të tilla si Polonia dhe Balltiku, me interes për anëtarësimin e Ukrainës dhe Moldavisë në BE, dhe të konvertuarit e kohëve të fundit në zgjerim si Franca, duhet të dëgjojnë të gjitha zërat e tyre.

Do të ketë periferikë si Hungaria dhe ndoshta Bullgaria, Greqia dhe Qiproja. Por, siç e dëshmon historia e integrimit europian herë pas here, kur një masë kritike ndërtohet në favor të një vendimi, është shumë e vështirë për anëtarët rebelë të rezistojnë gjatë. Nëse mbështetësit e një BE-je të zgjeruar janë besimtarë të vërtetë, është koha për ta treguar atë me veprime konkrete politike dhe jo vetëm me fjalë, por me marrëveshje dypalëshe, siç është ajo e arritur midis Italisë dhe Shqipërisë për çështjen e emigracionit.