Për më shumë se një vit, çdo shifër e re e inflacionit duket se i ka zënë në befasi të gjithë. Por, në muajt e fundit, surpriza ka qenë për faktin se të dhënat e inflacionit ishin më të ulëta sesa pritej.

Në Mbretërinë e Bashkuar, në SHBA dhe në eurozonë, norma e fundit e inflacionit jo vetëm që u ul, por pati një rënie të ndjeshme edhe përtej asaj që ishte parashikuar. Në SHBA, vendi i cili bëri që të gjitha shtetet e tjera të përjetonin episodin inflacionist të 20 muajve të fundit, rritja e çmimeve arriti pikun në qershor.

Çmimet e energjisë me të cilat përballen konsumatorët amerikanë kanë pësuar rënie të ndjeshme që atëherë. Çmimet ndërkombëtare për naftën, gazin dhe produktet ushqimore gjithashtu kanë pasur një rënie të konsiderueshme që nga vera.

Nëse këto zhvillime vazhdojnë me këtë ritëm, cilësimi i keqpërdorur si “kalimtar” do të jetë përsëri një përshkrim joshës për inflacionin. Dinamika e çmimeve do të ishte ashtu siç do të pritej nga seria e goditjeve të njëpasnjëshme të çmimeve relative, nëpër të cilat ka kaluar bota.

Këto ishin faktorët kryesorë që sollën luhatjen e madhe të konsumatorit amerikan drejt blerjes së mallrave dhe jo të shërbimeve: ndërprerjet e zinxhirëve të furnizimeve nga Shenzhen e deri në Suez, rritja e çmimeve të ushqimeve dhe të energjisë në fund të vitit 2021, e cila lidhet edhe me reduktimin e furnizimeve të gazit në Europë nga Vladimir Putin, si dhe, sigurisht, sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës dhe përdorimi si armë i tregtisë së energjisë dhe të ushqimeve.

Rezerva Federale parashikon një inflacion total prej vetëm 3.1 për qind për një vit, ndërsa Banka Qendrore Europiane parashikon se inflacioni do të jetë 3.6 për qind. Nuk mund të përjashtohet mundësia që inflacioni të bjerë edhe më shpejt nga sa është parashikuar. Në këtë skenar, bankat qendrore do të duhej të adresonin problemet e djeshme të ekonomisë, pas një viti me një krizë të rëndë të kostos së jetesës dhe rënie të ndjeshme të vendeve të punës e të të ardhurave, nëse nuk do të ketë një recesion të plotë.

Megjithatë, Fed dhe BQE kanë zgjedhur këtë moment për të sinjalizuar një qëndrim më të ashpër të politikës monetare, duke na thënë javën e kaluar që të përgatitemi për një “normë terminale” më të lartë – norma e interesit që ata synojnë të arrijnë përpara se të ndalojnë shtrëngimin e politikave monetare.

Por, pse ekziston kjo frikë nga lajmi i mirë? Në të dyja anët e Atlantikut, politikëbërësit në bankat qendrore këmbëngulin se inflacioni “bazë” (duke përjashtuar çmimet e ushqimeve dhe të energjisë) mbetet shumë i lartë. Por, konsumatorët përballen me nivelin e përgjithshëm të çmimeve, jo me nivelin bazë. Pretendimi duhet të jetë se rënia e inflacionit total nuk do të ulë inflacionin bazë, edhe pse rritja e inflacionit total është pikërisht faktori që solli edhe rritjen e inflacionit bazë.

Arsyeja e dhënë për një pesimizëm të tillë asimetrik është fakti se pagat po rriten më shpejt se në kohët normale, veçanërisht në SHBA. Por, bankat qendrore duhet të tregojnë se kanë peshuar gjithashtu edhe argumentet pse kjo nuk është e thënë të jetë një problem që do të sjellë inflacion, nëse nuk duan të shihen sikur mendojnë se rritja e pagave është në vetvete diçka e keqe.

Një argument është se, nëse pagat janë rritur si përgjigje ndaj çmimeve më të larta, ato gjithashtu duhet të ngadalësohen teksa inflacioni total po bie. Një tjetër argument është se aty ku pjesët e të ardhurave kombëtare janë zhvendosur nga pagat te fitimet, kompanitë kanë hapësirë për të akomoduar paga më të larta.

Por, argumenti më i rëndësishëm është se që pas pandemisë, ne po notojmë në ujërat e paeksploruara të një ristrukturimi të thellë të tregut të punës. Studimi i ri nga ekonomistët David Autor, Arindrajit Dube dhe Annie McGrew tregon se si rritja aktuale e pagave në SHBA, më e lartë për personat që paguhen më pak, pasqyron përshpejtimin e zhvendosjes së vendeve të punës. Situata e pandemisë dhe politikat mbështetëse kanë bërë që shumë më tepër njerëz të gjejnë punëdhënës të rinj, të cilët mund ta përballojnë për t’i paguar ata me një pagë më të lartë.

Ky fakt duhet të jetë jashtëzakonisht i rëndësishëm për politikën monetare. “Inflacioni” i pagave për shkak të njerëzve që bëjnë punë më produktive në kompani më produktive sigurisht që nuk është një inflacion i dëmshëm. Produktiviteti më i lartë në vetvete duhet të jetë disinflator për çmimet. Megjithatë, kjo pikëpamje duket larg mendimeve dhe, sigurisht, larg deklaratave të bankierëve qendrorë.

Tregjet europiane të punës mund të kenë një sjellje tjetër. Por, kushtet financiare të SHBA-së vendosin ritmin e ekonomisë globale, kështu që çdo forcë disinflacioniste që nuk vihet re aty do të bëhet e rëndësishme së shpejti edhe diku tjetër. /Monitor