Pavarësisht premtimeve dhe marrëveshjeve mes institucioneve shtetërore, Shqipëria ende nuk ka një qendër të posaçme për trajtimin e personave të rrezikshëm me probleme të shëndetit mendor. Një investigim i “Vetting” zbulon se Ministria e Shëndetësisë dhe Ministria e Drejtësisë nuk kanë arritur të ndërtojnë një institucion të specializuar, duke e lënë trajtimin e këtyre pacientëve në kushte të papërshtatshme.
Kushte të rënda në spitalet psikiatrike
Katër spitalet psikiatrike në Shqipëri – në Tiranë, Elbasan, Vlorë dhe Shkodër – po përballen me mungesa të theksuara financiare dhe infrastrukturore. Pacientët nuk marrin shërbimet e duhura për shkak të mungesës së burimeve njerëzore dhe infrastrukturës së amortizuar.
• Spitali Psikiatrik i Elbasanit, me një kapacitet prej 310 shtretërish, përballet me mbipopullim dhe kushte higjieno-sanitare të këqija.
• Spitali Psikiatrik i Vlorës nuk ka kapacitet për të trajtuar pacientët që abuzojnë me substanca narkotike apo alkoolin.
• Spitali Psikiatrik i Tiranës operon me vetëm 74 shtretër për të rriturit dhe 15 për fëmijët, ndërsa përballet me mungesë pajisjesh mjekësore dhe stafi të specializuar.
• Spitali i Shkodrës nuk ka dhoma izolimi apo mjete të nevojshme për të kufizuar pacientët me sjellje të dhunshme.
Rritja e rasteve dhe mungesa e politikave parandaluese
Sipas një raporti të Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim, në vitin 2023, rreth 58% e grave dhe 40% e burrave në Shqipëri kanë përjetuar simptoma të shëndetit mendor. Të rinjtë dhe të moshuarit janë grupmoshat më të prekura, por shteti nuk ka ndërmarrë masa për të përmirësuar trajtimin e tyre.
Psikiatria Arjana Rreli thekson se spitalet shqiptare vuajnë mungesën e personelit të specializuar dhe një psikiatër shpesh duhet të kujdeset për më shumë pacientë sesa standardi i lejon. Ndërkohë, për shkak të mungesës së konfidencialitetit dhe shërbimit cilësor, shumë pacientë zgjedhin të trajtohen në klinika private, ku shërbimet kushtojnë më shumë, por ofrojnë më shumë kujdes.
Kritika ndaj qeverisë dhe nevoja për ndërhyrje urgjente
Ekspertët kërkojnë rritjen e investimeve në shëndetin mendor dhe ngritjen e institucioneve të specializuara për pacientët me probleme të rënda. Sipas mjekut Shkëlqim Ahmetaj, politika duhet të ofrojë zgjidhje konkrete për këtë kategori, ndërsa Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi thekson se personat me probleme të shëndetit mendor janë shpesh viktima të diskriminimit dhe neglizhencës shtetërore.
Me rritjen e numrit të rasteve të sëmundjeve mendore, kërkohet një reformë e thellë në shërbimin psikiatrik, duke garantuar më shumë fonde, infrastrukturë dhe staf të kualifikuar për të përmirësuar trajtimin e këtyre pacientëve.