Verë pas vere, qindra mijëra banorë urbane vijnë nga Tirana, kryeqyteti i Shqipërisë dhe më gjerë në qytetin e afërt të Durrësit, në bregdetin e Adriatikut, për të shijuar plazhet e tij dhe atmosferën e heshtur. Gjatë viteve, shumë prej tyre u bënë gjithnjë e më shumë të shqetësuar, pasi era e ujërave të zeza të papërpunuara u bë shumë e përhapur dhe plazhi u rendit si një pikë e nxehtë mjedisore. Verën e kaluar, kjo erë ishte zhdukur dhe cilësia e plazhit të Durrësit u përmirësua në statusin "i mirë", duke kënaqur në një farë mënyre të dy palët,  plazhistët dhe banorët lokalë. Një fund i lumtur për një histori të gjatë dhe komplekse, siç do ta shihni.

Përfshirja ime me Durrësin filloi në vitin 2013, në një ditë me shi tetori në Bruksel, kur unë rastësisht u përplasa me drejtoreshën e Bankës Botërore në Shqipëri, Ellen Goldstein, e cila me entuziazëm më tregoi për planet ambicioze të administratës së re të kryeministrit Edi Rama . Kryeministri Rama sapo ishte betuar dhe donte, ndër të tjera, të ndërmerrte veprime të forta për të ruajtur pozitën e Durrësit si një magnet në rritje të plazhit dhe për të adresuar shërbimet historikisht të dobëta të ujit. Unë prita që të bashkohesha me ekipin dhe të sigurohesha që ne do e ndihmonim Qeverinë për ta bërë të mundur këtë angazhim sa më shpejt.

Vetëm një muaj më vonë mbërrita në Tiranë, kryeqytetin e gjallë të Shqipërisë, ndërsa u ulëm me Qeverinë dhe kompaninë e shërbimeve në zyrën e Bankës për të negociuar një projekt të ri, Projektin e Investimeve të Sektorit të Ujit, i cili kishte për qëllim përmirësimin e cilësisë së ujit dhe largimin e ujërave të zeza në qytetin e Durrësit dhe rrethinat e tij. Në mes të diskutimeve të gjata rreth kushteve financiare dhe fushëveprimit të projektit, ne u bëmë për të ndezur një cigare dhe për të pirë një kafe në zyrën e Bankës në Tiranë para kopshtit me portokalleve të pjekura. Projekti do të ishte një sfidë, por unë tashmë kisha rënë në dashuri me Shqipërinë!

Përpara pesë vjetësh, shumë nga njerëzit që u ulën në tryezën e negociatave fillestare kanë lëvizur, përfshirë edhe mua. Por, përmes një partneriteti të fortë midis qeverisë kombëtare dhe njësisë së tij të projektit, ndërmarrjes Ujësjellës Kanalizime Durrës dhe ekipit të Bankës, projekti ka ecur përpara, dhe rezultatet konkrete tashmë janë të prekshme, pasi unë kisha shansin ta shoh atë vetë gjatë një vizite të shkurtër në Shqipëri disa javë më parë.

Ndërmarrja e Ujësjellës Kanalizime nëpërmjet shërbimeve të saj ka zgjeruar rrjetin e kanalizimeve për të mbuluar pjesën më të madhe të zonës së plazhit, duke i lidhur me kujdes çdo hotel dhe shtëpi të vetme dhe duke eleminuar gropat septike dhe daljet direkte që kishin ndotur plazhin dhe detin për vite me rradhë. Në vend të kësaj, ujërat e zeza rrjedhin tani në impiantin e ri të trajtimit të ujërave të zeza të qytetit, ku ato trajtohen në një objekt modern me ligatinat artificiale për të siguruar që uji pastrohet në nivelin më të lartë përpara se të derdhet në det. Në fakt, impianti i ujërave të zeza është kaq i efektshme saqë ligatinat e tij janë bërë në një farë mënyre një parajsë për të parë zogjtë!

Tubacioni i ri i ujit të pijshëm, ku për shumë vite ishte vetëm projekt në letra dhe që pak e besonin se do të zbatohej një ditë, tani është ndërtuar në masën 80%. Deri në qershorin e vitit 2019, 620 litra ujë shtesë në sekondë, sasi e mjaftueshme për të mbushur gjashtë vaska çdo sekondë, do të mbërrijnë në Durrës për të shuar etjen e qindra mijëra banorëve dhe turistëve që hyjnë në qytet çdo fundjavë të sezonit turistik, duke sjellë edhe një lehtësim për tubacionin e vjetër të ujit të pijshëm. Punime shtesë po zhvillohen në qytet për të siguruar që uji nga tubacioni i ri të furnizojë të gjitha pjesët e qytetit, ndërsa humbjet do të të reduktohen gradualisht dhe shërbimi do të rritet.

Është e rëndësishme të thuhet se Ujësjellës Kanalizime Durrës ka ndërmarrë hapa të fuqishëm për të mbështetur investimet dhe përmirësimet. Në fillimin e projektit, ndërmarrja mezi mbulonte 60% të kostove operative. Mënyra e vetme për të mbajtur tubacionin e vjetër dhe impiantin e trajtimit të ujërave të ndotura ishte duke marrë mbështetje financiare nga qeveria kombëtare, në një kuptim, duke i bërë të gjithë shqiptarët të subvenciononin ujin në Durrës! Është e qartë se nuk do të ishte në gjendje të menaxhonte me sukses  ujësjellësin e ri nëse nuk do të ndërmereshin veprime të guximshme.

Gjatë pesë viteve të fundit, Spartak Kovaçi, Drejtori i Ujësjëellës Kanalizime Durrës dhe ekipi i tij, kanë punuar me mbështetjen e njësisë zbatuese kombëtare, Autoritetet Komunale dhe një ekip ekspertësh vendas dhe ndërkombëtarë për të zhvilluar dhe zbatuar një plan të fortë përmirësimi. Ujëmatësit u instaluan në gati 90% të qytetit për të siguruar që të gjithë banorët dhe bizneset të paguajnë pjesën e tyre të drejtë të konsumit. Lidhjet e paligjshme, dikur mjaft të përhapura, u eliminuan në mënyrë sistematike dhe u ftuan konsumatorët që nuk paguajnë për të zgjidhur situatën e tyre, si pjesë e një fushate kombëtare.

Tarifat e ujit të pijshëm dhe ujërave të zeza janë përshtatur gradualisht për të reflektuar koston reale të ofrimit të këtyre shërbimeve kritike. Shumë prej nesh rreth tryezës së bisedimeve pesë vjet më parë, kishin dyshuar se ndërmarrja e Durrësit do të ishte në gjendje që të mbulonte kostot operacionale brenda kohës së zbatimit së projektit. Por, për surprizën time, gjatë vizitës time të fundit mësova se, për herë të parë në 40 vjet, kompania pritet të gjenerojë një fitim të vogël operacional këtë vit, një tregues i qartë që lejon që ajo të fillojë të investojë vetë në shërbime më të mira.

A mund të shpallim fitoren tashmë fitoren? Jo, natyrisht. Ka ende shumë pjesë të qytetit dhe zonave të saj përreth ku shërbimet nuk janë në nivelin që njerëzit dëshirojnë. Përmirësimet do të kërkojnë një përkushtim të fortë nga të gjitha palët, banorët vendas, qeveria lokale dhe kombëtare që të mbahen të qëndrueshme. Por situata e sotme është përfundimisht shumë më e mirë se pesë vjet më parë, dhe ne duhet të festojmë ato piketa të rëndësishme, me një gotë ujë, sigurisht, para se të kthehemi për të adresuar sfidat e mbetura.

Në fund të vizitës sime, kisha një shans për të diskutuar me qeverinë planet e sa për të siguruar që sukseset e hershme në Durrës të ruhen dhe të zgjerohen në qytete të tjera në Shqipëri. Gjithkush e kupton se shërbimet e dobëta të ujit të pijshëm dhe ujërave të zeza nuk mund të lejohen të hyjnë në rrugën e zhvillimit të një Shqipërie moderne dhe të largët. Programe ambicioze përmirësimi, që përfshijnë profesionalizim të mëtejshëm të sektorit, rregulla më strikte dhe investime më të orientuara, po zhvillohen. Ekziston një ndjenjë e qartë e ndryshimit në korridoret e Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjetikës dhe Agjencisë Kombëtare të Ujësjellës-Kanalizime, në ndërtesën e bukur komunale në Durrës dhe në mesin e stafit të ndërmarrjeve të ujësjellësave në të gjithë vendin.

Si një partner zhvillimi, Banka Botërore do të jetë e nderuar që të vazhdojë të jetë pjesë e kësaj përpjekjeje të rëndësishme. Dhe si një tifoz i madh i Shqipërisë, mezi pres mundësi të reja për të vizituar vendin, për të festuar më shumë suksese, dhe kush e di, duke marrë edhe familjen time për të pushuaqr në plazhin e Durrësit! /David Michaud

Shënim: David Michaud është menaxheri pranë Bankës Botërore për ujërat në Evropë dhe Azinë Qendrore. Ne original shkrimin mund ta lexoni në linkun e mëposhtëm: http://blogs.worldbank.org/water/celebrating-clean-beach-clean-sheet-durres