Gjon Huli nga hiri i persekutimit në dritën e drejtësisë

NGA BUJAR QESJA

Në qytetin e Durrësit, ky port ku dallgët rrëfejnë histori dhe njerëzit mbartin dinjitet, nuk ka emër që të përmendet më shpesh me respekt, besim dhe nder se ai i avokatit Gjon Huli. Emri i tij nuk është produkt rrethane. As dhuratë fati. Është emër i ndërtuar gur mbi gur, siç ndërtohen vetëm jetët që kanë kaluar stuhira dhe s’janë thyer. Jetët që në vend të sharrëzave kanë pasur pengesa, në vend të shanseve kanë pasur mure, në vend të privilegjeve kanë pasur ndëshkime. Jetët që lindin nën hije, por rriten drejt dritës.

Fëmijëria që farkëtoi burrin

Në Malësinë e Madhe, pranë atyre brigjeve ku fjalët e besës peshojnë më rëndë se guri, njerëzit nuk lindin thjesht për të jetuar. Lindin për të mbajtur peshë. Për të përballuar furtuna, për të mos rënë në gjunjë, për të mos lëshuar veten edhe kur koha nuk i do. Nga ai truall i egër e i mbrujtur me histori, ku dhimbja shpesh ka lidhur besën me krenarinë, rrjedh edhe gjaku i Gjon Hulit një njeriu, që, si shumë të tjerë të atyre viseve, është rritur me idenë se drejtuesi më i ndershëm i jetës është ndërgjegjja.

Ka njerëz që i ngjajnë epokës së tyre, të tronditur, të lodhur, të pasigurt. Dhe ka njerëz që nuk i ngjajnë kurrë asaj. Që dalin prej saj si dritë nga shpella e errët, që mbijetojnë pa u zvarritur, që qëndrojnë drejt edhe kur vetë koha përkulet. Gjon Huli bën pjesë në këtë racë të dytë, të rrallë. Një racë njerëzish që lindin për t’i treguar historisë se njeriu nuk përcaktohet nga ajo çfarë i ndodh, por nga ajo çfarë vendos të bëjë me atë që i ndodh.

Lindur më 28 mars 1955 në Gurëz të Kurbinit, me rrënjë të thella në Kelmendin e Malësisë së Madhe, është rritur me një barrë që pak kush do ta kishte mbartur pa u gjunjëzuar. Fisi i tij ndër familjet më të ndritura të Malësisë, u shënjestrua nga diktatura, u kthye në objekt ndëshkimi, u mbyll në burgje ku drita hynte vetëm për të treguar, se sa i gjatë ishte tuneli i vuajtjes.

Xhaxhai, Tom Huli, bëri 25 vite burg politik. Të tjerë kushërinj nuk panë më kurrë qiellin. Dhe megjithatë, në atë tokë të ndëshkuar, ku druri rritej me vështirësi e shpresa akoma më tepër, u formua karakteri i Gjon Hulit. Pikërisht aty, ku dhimbja shpesh kthehej në heshtje, mësoi t’i fliste vetes me zë të brendshëm:

“Njeriu mund ta ndalojnë në rrugë, por jo në përpjekje.”

Në Shqipërinë e asaj kohe, fati nuk ishte shteg që e hap vetë, por rrip i ngushtë që ta lidhte shteti rreth jetës. Dhe ky rrip, nuk i lejonte të rinjve si Gjon Huli të ndiqnin ëndrrat apo prirjet e tyre. Por tek ai kishte diçka të veçantë, dritë të brendshme si prej zjarri në hi. Qëndrim i qetë, besim i fortë se jeta ka edhe rrugë të tjera për t’u ngjitur, veç asaj që të ndalon sistemi.

Shkollën 8-vjeçare e përfundoi në Fushë Kuqe, ndërsa gjimnazin “Skënderbeu” në Krujë, ku u shqua për rezultate të larta. Ishte i qartë, i përpiktë, i palodhur. Por kur erdhi momenti i fakultetit, përgjigjja ishte e prerë dhe e ftohtë: “Për arsye biografike, nuk keni të drejtë studimi.” Dhe kështu, rruga që për të tjerët hapej natyrshëm, për të u mbyll me hekura.

Por Gjon Huli nuk ishte njeri që pranonte të humbiste. Mori udhën më të vështirë, punën e rëndë, punën fizike, kantierët industrialë, montimet, Laçin, Lezhën, Kukësin, zhurmat e metaleve, baltën e kantierit, ngarkesat e natës, disiplinën ushtarake të asaj kohe. Në kombinatin kimiko-metalurgjik të Laçit, ku pak kush duronte, u bë simbol i besueshmërisë dhe seriozitetit.

Dielli që lind në terr

Pastaj erdhi Durrësi. Këtu, në qytetin e limaneve dhe shpresave, gjeti jo vetëm punë, por edhe frymë më të hapur. Gjon Huli ishte ndër nismëtarët e sindikatës së pavarur të hekurudhave, një akt i guximshëm në atë periudhë të trazuar. Kishte parë shumë padrejtësi në jetë. Kishte ndjerë mbi shpinë dhunën e biografisë. Prandaj, kur erdhi koha të kërkohej demokracia, nuk u fsheh pas turmës doli përpara saj. Në lëvizjen demokratike dha ndihmesën e tij të qartë. Nuk ishte njeri i podiumeve, por e ndihmoi lirinë duke mbajtur shtyllat e saj.

Ndërkohë, jeta i solli edhe një tjetër bekim, bashkëshorten Florinda Kaçaj, nga një familje të nderuar dhe po ashtu të persekutuar në Malësinë e Madhe. Ishte si të takoheshin dy lumenj të dalë nga burime të dhimbshme, por që formonin një ujë të kthjellët vlerash e karakteresh. Dhe pastaj, më në fund, erdhi çarja e madhe e kohës: Shqipëria u hap.

Rikthimi i pengut Universiteti i Tiranës dhe rilindja e ëndrrës

E kishte peng. Nuk e thoshte me zë të lartë, por e mbante në zemër, mungesën e së drejtës për të studiuar. E ndaluan si djalë, por ai u kthye si burrë. Në fillimin e viteve të demokracisë, Gjon Huli hyri në Fakultetin Juridik të Universitetit të Tiranës. Punonte, drejtonte fabrikën e bukës në Durrës, mbante familjen, kishte barrën e viteve të vështira dhe megjithatë, nuk u dorëzua.

Në një moshë kur të tjerët zakonisht mbarojnë universitetin, ai e nisi. I punësuar, i martuar, me barrë jete mbi supe, me përgjegjësi e me histori të rëndë familjare, Gjon Huli ishte në vijimësinë e sfidave. Me këmbëngulje, me djersë, me net pa gjumë i mbaroi studimet e larta. E mbaroi me kokën lart, pikërisht aty ku dikur i kishin thënë “jo”. Por nuk e ndali veten. Sepse ka njerëz që nuk kanë luksin të dorëzohen.

Në shërbim të shtetit përmbaruesi i një epoke të trazuar

Në të njëjtin vit, u emërua përmbarues gjyqësor në Gjykatën e Rrethit Durrës. Profesioni i përmbaruesit është një vijë e hollë mes ligjit dhe presionit, mes të drejtës dhe interesave të errëta. Në vitet ’90-të, kjo vijë ishte pothuajse e padukshme.

Por Gjon Huli e mbajti veten si në fillim: i drejtë, i palëkundur, i pakorruptueshëm. Mori dy herë kualifikime nga Ministria e Drejtësisë. U njoh për korrektësi edhe nga ata që nuk donin ta pranonin.

Njerëzit nisën të thoshin një gjë që për shumë të tjerë dukej legjendë: “Gjoni s’ka anë tjetër. Ka vetëm drejtësi.”

Përmbarues gjyqësor pranë Gjykatës së Rrethit Durrës detyrë e vështirë, me presione, me konflikte, me përballje të forta. Por atje u bë model, i ndershmërisë, i korrektësisë, i rezistencës morale. Në Durrës filluan ta njihnin si “njeriu që nuk e përdor ligjin për interes, por i qëndron besnik.” Nuk u tund nga ofertat, nuk u përkul nga kërcënimet, nuk u devijua nga rrugët e gabuara.

Gjatë viteve të punës në përmbarim, sektor ku karakteret testohen në çdo hap, u bë i njohur për korrektësinë e hekurt dhe për integritetin e pakompromis. Në zyrën e tij vinte çdo shtresë shoqërore. Njerëz të hallit, biznesmenë, familje në konflikt, të moshuar, të rinj. Të gjithë largoheshin me të njëjtin mendim: “Ky njeri nuk e ka fjalën në shitje.” Në një kohë tranzicioni të turbullt, ku hijet dhe tundimet ishin më të mëdha se drita, ruajti ekuilibrin dhe nderin.

Avokati kur ndershmëria vesh petkun e profesionit

Në vitin 2006, la pas zyrën ku shërbeu shtetin dhe hapi kapitullin e tij më të rëndësishëm publik: profesionin e avokatit. U dallua menjëherë. Jo me zhurmë. Jo me reklamë. Jo duke bërë aleanca të pista. Por me profesionalizëm. Me dije. Me etikë. Me karakter.

Studioja ligjore “Huli”, e themeluar bashkë me djalin e tij Serxhio edhe ky një avokat i spikatur, u kthye në një nga shtyllat e drejtësisë në Durrës. Të birit i ka transmetuar jo vetëm profesionin, por frymën, qetësinë, pjekurinë dhe dinjitetin. Janë vlera që nuk i mëson dot në shkollë, por vetëm në jetë. Edhe vajza, juristja Eva Topollari Huli, e çoi më tej traditën e familjes.

Nuk ka shumë familje në Shqipëri, që mund të thonë se kanë tre juristë në shërbim të ligjit dhe secili prej tyre me integritet të pakontestueshëm. Gjon Huli i njohu gjuhët e huaja (italishten, rusishten, anglishten) jo si dekor, por si instrument pune.

Solli profesionalizmin modern, në një kohë kur vetë nocioni “modern” ishte i paqartë.

Kur vendosi t’i përkushtohej avokatisë, qyteti e njihte tashmë si figurë të ndritur dhe të pakompromis. “Avokat Huli është ndër ata njerëz që nuk e përdorin ligjin për t’u pasuruar, por për t’i qëndruar besnik drejtësisë.”

Studion Ligjore “Huli”, shumëkush e përshkruan si “derë e drejtësisë me fytyrë humane”. Kjo studio u shndërrua shpejt në institucion të qytetit, në pikë referimi ku njerëzit shkojnë me hall, por dalin me shpresë.

Shkëlqimi që mbetet

Ka njerëz që i mbyllin epokat dhe ka tjerë që i hapin ato. Gjon Huli është ndër ata që hapin rrugë me qetësi, me mirësi, me vendosmëri të butë, por të pathyeshme. Rruga e tij ka kaluar nga hiri i persekutimit deri në dritën e drejtësisë, por kurrë nuk kërkoi lavdi, nuk tregoi plagët, nuk u ankua. Thjesht eci. Punoi. Veproi. Ndihmoi.

Në Durrës, kur përmend emrin e Gjon Hulit, njerëzit tundin kokën me respekt. Sepse nuk është vetëm avokat, është personalitet, është institucion moral, është njeri që e ka ngritur profesionin mbi veten, mbi rrethanat, mbi kohën.

Jeta e tij është dëshmi se njeriu mund ta mundë edhe historinë edhe padrejtësinë, edhe epokën nëse ka karakter. Nëse ka besë. Nëse ka nder. Dhe në këtë qytet ku çdo ditë lind e perëndon dielli mbi det, emri i Gjon Hulit mbetet një dritë e sigurt, si një pikë reference, si histori e bukur shqiptare e qëndresës dhe dinjitetit.

Njeriu që ruajti ekuilibrin kur të tjerët humbnin busullën

Durrësi e njeh. Në korridoret e gjykatave, në organizata, në veprimtari qytetare, në bisedat mes profesionistëve, emri i Gjon Hulit është shembull i ndershmërisë që nuk gërryhet nga koha. Nuk u përkul. Nuk u largua nga parimet. Nuk u hyri lojërave të momentit. Ruajti ekuilibrin, veti që është më e rrallë se talenti.

Prandaj Bashkia e Durrësit dhe Shoqata “Durrësi” e nderuan me titullin “Nderi i Qytetit të Durrësit”. Prandaj Federata Universale e Paqes e çmoi me titullin “Ambasador i Paqes”. Këto nuk janë dekorata. Janë pasaporta vlerash. Janë vlerësime që nuk jepen për miqësi. Janë vlerësime që fitohen. Dhe i ka merituar.

Rruga e gurëve kthehet në dritë

Historia e Gjon Hulit nuk është histori e zakonshme. Nuk është histori e një njeriu që u rrit me privilegje. Nuk është histori e një njeriu që e kaloi jetën në hijen e rehatit.

E një njeriu që e mori historinë familjare të persekutuar, të shtypur, të gjakosur dhe e ktheu në energjinë më të madhe të jetës së tij. E një djaloshi që iu ndalua universiteti, por që e mbaroi atë, kur ishte koha më e vështirë për ta bërë. E një punëtori krahu që u bë drejtues dhe një drejtues që u bë avokat i respektuar.

Dhe, mbi të gjitha, është historia e një njeriu që e ruajti nderin. Sepse nderi është pasuria e vetme, që njeriu nuk e trashëgon e ndërton vetë. Durrësi ia përmend emrin me respekt. Me admirim. Me vlerësim. Sepse Gjon Huli së pari është njeri, më pas jurist.

Është modeli i asaj, se si ndërtohet dinjiteti në këtë vend. Është dëshmia se drejtësia mund të jetë e pastër. Se rruga e gurëve mund të të çojë në majë. Se njeriu mund të fitojë edhe kur gjithçka nis me humbje.

Dhe për sa kohë në këtë qytet, do të ketë njerëz që besojnë te ligji, te ndershmëria dhe te puna, emri i Gjon Hulit do të mbetet dritë e ndezur e qetë, e palëkundur, e dinjitetshme. Rruga e gurëve që ai përshkoi, në vend që ta rrëzonte, e bëri monument.

Dhe monumentet heshtin. Por veprat e tyre flasin për ta. Gjon Huli ka folur gjithë jetën, jo me zë, por me integritet. Dhe ky është zëri më i fortë i një njeriu.