Kush do të jetë kryeprokurori i ri?

Nga Roland Qafoku

Politika shqiptare ndodhet përballë një prove të rëndësishme, në raport me drejtësinë. Më 3 dhjetor, i mbaron mandati Prokurorit të Përgjithshëm, Adriatik Llalla. Zgjedhja e pasardhësit të tij, pritet të jetë një moment kyç dhe thelbësor, nëse kjo shumicë e ka seriozisht luftën ndaj krimit, apo jo. Por si do zgjidhet kryeprokurori i 8-të i Republikës, qysh pas rrëzimit të sistemit komunist? A do të arrijë kjo shumicë t’i japë zgjidhje një zgjedhjeje të tillë, kur jemi në një ngërç të plotë institucional? Nga njëra anë, kemi Prokurorin e Përgjithshëm që më 3 dhjetor, i mbaron mandati, pasi më 3 dhjetor 2012, ai mori dekretin nga presidenti Bujar Nishani. Nga ana tjetër, jemi përballë faktit se nuk kemi ende të ngritur institucionin që e zgjedh kryeprokurorin. Me ndryshimet kushtetuese është Këshilli i Lartë i Prokurorisë që nxjerr kandidaturat dhe, në një farë mënyre, është përcaktues në zgjedhjen e tij, sepse Kuvendi voton vetëm ata që i vë në dispozicion ky këshill.

NGËRÇI I MUNGESËS SË INSTITUCIONEVE

E gjithë reforma në drejtësi i ngjan një qilimi gjigant që ka nisur të thuret, por se kur do shtrohet, askush nuk e di. Është një reformë që ka një letër të formatuar, por nuk ka institucionet që e përbëjnë atë. Një prej këtyre institucioneve, është edhe prokuroria. Më saktë akoma, Këshilli i Lartë i Prokurorisë është i domosdoshëm, sepse vetëm nëpërmjet tij zgjidhet prokurori i Përgjithshëm. Por jemi përballë dilemës juridike, nëse Adriatik Lalla duhet të vazhdojë punën si prokuror i Përgjithshëm, apo në vend të tij duhet të zgjidhet një kryeprokuror i Përkohshëm i cili, më 4 dhjetor, duhet ta zëvendësojë atë dhe të nisë zyrtarisht detyrën? Të paktën, deri dje, si nga përfaqësues të shumicës në Kuvend, ashtu edhe në Prokurorinë e Përgjithshme, askush nuk jep ndonjë përgjigje zyrtare. Nga ajo çka lihet të kuptohet, situata është e tillë që pritet të zgjidhet mbi bazën e interpretimeve juridike, që do të bëjnë palët e interesuara dhe të ngarkuara ligjërisht, për zgjedhjen e tij.

POZICIONI I ADRIATIK LLALLËS

A ekziston mundësia ligjore që, në detyrën e Prokurorit të Përgjithshëm, të vazhdojë të qëndrojë Adriatik Llalla? Jo, të paktën sipas ligjit të prokurorisë. Në nenin 109, shkruhet shprehimisht:

1.Prokurori i Përgjithshëm në detyrë, qëndron në detyrë deri në fund të mandatit, nëse nuk ka arsye për të përfunduar mandatin e tij, sipas kreut VIII, të ligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë” ose si rezultat i procesit të rivlerësimit, sipas ligjit “Për rivlerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”.

2.Në rast se mandati i Prokurorit të Përgjithshëm përfundon përpara kohe, përpara krijimit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, funksionet e Prokurorit të Përgjithshëm, me vendim të Kuvendit, caktohet t’i kryejë përkohësisht, një nga prokurorët me më shumë përvojë nga radhët e prokurorëve dhe që përmbush kushtet dhe kriteret e kreut IV, seksioni I, të këtij ligji.

Por, sipas ndryshimeve kushtetuese, mandati i Kryeprokurorit të Përgjithshëm është 7 vjet, ndërkohë që Llalla ka në detyrë 5 vjet. Me ligjin e vjetër të prokurorisë dhe dispozitat kushtetuese, ai e përfundon këtë mandat më 3 dhjetor. Por me ndryshimet e reja kushtetuese, mandati i kryeprokurorit është zgjatur në 7 vjet. Atëherë, pyetja e madhe është: A duhet të qëndrojë Llalla edhe 2 vjet në krye të prokurorisë, apo duhet të largohet më 3 dhjetor, ditën kur mbush 5 vjet në këtë detyrë? Këtu nisin interpretimet. Sipas përfaqësuesve të shumicës, ndonëse pa emra konkretë, mandati i Llallës mbaron në dhjetor dhe ai duhet të largohet nga detyra më datën 3 dhjetor. Por nga prokuroria e Përgjithshme vijnë sinjale se, Llalla mund të qëndrojë në detyrë edhe dy vjet, mbështetur në ndryshimet kushtetuese, sipas të cilave mandati i tij është 7 dhe jo 5 vjet. Janë dy raste precedentë për këtë. I pari, ai i Ina Ramës e cila, kur u emërua kryeprokurore, ishte pa mandat të kufizuar dhe pas ndryshimeve kushtetuese, mandati i saj u bë 5 vjet. Nisur nga ky interpretim, Ina Rama qëndroi në detyrë 5 vjet – nga nëntori 2007 deri në nëntor 2012 – mbështetur në ndryshimet kushtetuese dhe jo mbi bazën e ligjit që ishte në fuqi, kur ajo mori detyrën. Por ka edhe një precedent tjetër, edhe më të fortë se kaq. Në vitin 1998, me kushtetutën e re, mandati i anëtarit të Gjykatës Kushtetuese, nga 12 u bë 9 vjet dhe të gjithë anëtarët që kishin marrë një mandat dhe vazhdonin detyrën, e ndërprenë atë kur mbushën 9 vjet, duke mos e vazhduar më tej. Prandaj, nëse Kuvendi mbështetet në këta dy precedentë, Adriatik Llalla mund të qëndrojë në detyrë. Por edhe këtu ka një problem tjetër juridik. Adriatik Llalla nuk ka të drejtë të vërë në lëvizje Gjykatën Kushtetuese, për të bërë këtë konfirmim. Në ligj është e qartë se cilët janë ata që e vënë në lëvizje. Por, a do ta bëjnë këtë lëvizje ata që i lejon kushtetuta? Kjo nuk dihet ende.

KRYEPROKURORI I PËRKOHSHËM

Për herë të parë në historinë e prokurorisë shqiptare, mund të ketë një kryeprokuror të përkohshëm. Ai mund të qëndrojë në detyrë edhe pak kohë, por ai do të ketë funksionet e Prokurorit të Përgjithshëm. Ndaj duhet që, Kuvendi të shpallë kandidaturat dhe në një nga seancat, duhet të bëhet dhe votimi. Por deri më sot, në sekretarinë e Kuvendit, zyrtarisht deklarojnë se nuk ka asnjë procedurë për prokurorin e përkohshëm. Ndërkohë burimet thanë se, në prokurori kanë nisur lëvizjet dhe pritet të ketë emra surprizë, pa përcaktuar se cilët do të jenë. Më rëndë akoma, është edhe fakti që sipas ligjit të ri për prokurorinë, në vend të prokurorit që mbaron mandatin, në krye të prokurorisë duhet të jetë një prokuror me përvojë që plotëson edhe disa kushte të tjera. Por edhe kjo procedurë nuk ka nisur, duke e lënë në ngërç këtë institucion.