Qoftë në mal apo në det libri mund të kthehet në një shok të ngushtë. Përgjithësisht në këtë periudhë lexohet më tepër letërsia rozë, pasi pushuesit kërkojnë gjëra të lehta, histori të mbushura me personazhe që dashurojnë, me intriga të ndryshme, por që në epilog fundi është përherë i lumtur.

Rrobat e banjës, kremi i plazhit, pantallona, bluza apo fustanë, këpucë, atlete apo sandale. Këto janë gjërat kryesore që kushdo nga ne nuk nguron t’i fusë në valixhe para se të niset për pushime. Një element tjetër i nevojshëm për shumë prej nesh janë edhe librat. Kur nisesh për pushime të gjata, libri mund të të kthehet në një mik mjaft të mirë, pasi i ekspozuar në diell apo nën hijen e çadrës përqendrohesh tek historia që po lexon dhe personazhet e librit të kthehen në shoqërues të ditëve të pushimit. Shpesh nga intensiteti i jetës apo nga impenjimi në punë lëmë pas dore të lexuarit, prandaj pushimet janë koha më e përshtatshme për t’iu përkushtuar këtij aktiviteti. Po cilat janë librat e duhur për t’u marrë me vete gjatë pushimeve apo ato që tërheqin më shumë lexuesit?

Dihet që pushimet janë periudha kur kushdo nga ne kërkon të largohet nga stresi i përditshëm duke kaluar disa ditë të qeta në shoqërinë e familjarëve, të dashurve apo miqve të tij. Qoftë në mal apo në det libri mund të kthehet në një shok të ngushtë. Përgjithësisht në këtë periudhë lexohet më tepër letërsia rozë, pasi pushuesit kërkojnë gjëra të lehta, histori të mbushura me personazhe që dashurojnë, me intriga të ndryshme, por që në epilog fundi është përherë i lumtur. Siç bën të ditur Suzana Memko, një prej librareve të qytetit tonë, shijet e lexuesve gjatë stinës së verës janë gjithnjë të njëjta. Danielle Steel, Sveva Casati Modignani, Brunilda Zllami etj., janë këto autoret femra më të preferuara për t’u marrë me vete në valixhen e pushimeve. Të lodhur nga stresi i përditshëm, problemet ekonomike apo ato familjare njerëzit janë më të prirur që gjatë pushimeve të lexojnë këta libra “limonatë”, që nuk të shtyjnë t’i analizosh, por i “gëlltit” menjëherë, megjithëse pas disa muajsh edhe mund t’i harrosh. Si gjithnjë shtëpitë botuese janë treguar të vëmendshme ndaj kërkesave të lexuesve duke sjellë në duart e tyre tituj të rinj të kësaj letërsie.      

Çmimet, pengesë për lexuesit

Ndërsa dashamirësit e librit janë gjithnjë të informuar për titujt e rinj që hidhen në treg, tregu i botimeve po mbërthehet nga kriza. Në këto kohë kur shumëkush përpiqet të kursejë apo “ta shtyjë” disi me paratë që duket sikur asnjëherë nuk mjaftojnë (efekt i çmimeve gjithnjë në rritje), libri është një nga produktet që sakrifikohet më lehtë. Në librarinë “Toena” na shpjegojnë se këtë vit numri i lexuesve ka ardhur duke rënë ndjeshëm. Rritjes së çmimeve nuk i kanë shpëtuar as librat. Ndërsa 2-3 vjet të shkuara pjesa më e madhe e titujve të autorëve të njohur varionin si çmim deri në 1000 të reja, tani ato vërtiten tek 14-15 mijë lekë. Një rritje e tillë, rreth 50% është gati gati e papërballueshme për një familje buxhetore, ndërsa për një pensionist as që mund të mendohet. Megjithëse librarët e Durrësit theksojnë se lexuesit e rregullt nuk e kanë braktisur librin, prapëseprapë shitjet janë në krizë. “Nëse më parë,- thotë Suzana,- njerëzit blinin libra për t’i bërë dhuratë për ditëlindje apo për festa të ndryshme këtë vit ata priren drejt librave më pak të shtrenjtë”. Pra me pak fjalë bëjnë dhurata më pak të kushtueshme. “Gjatë stinës së verës, bashkëatdhetarët tanë nga Kosova blinin shumë tituj njëherësh, kurse këtë vit kjo tendencë nuk vihet re.

Ndoshta dhe ata i tremben krizës, apo ndoshta janë më të paktë në numër në bregdetin e Durrësit”,- na thonë në librarinë “Toena”. Sipas librarëve rritjen e çmimit të librave shtëpitë botuese e shpjegojnë me faktin e detyrimeve shtetërore, blerjen e të drejtës së autorit dhe shumë shpenzime të tjera. Por në të njëjtën kohë librarët theksojnë se në disa raste shtëpitë botuese abuzojnë me çmimet siç është rasti i ribotimeve, të cilat vijnë me çmime më të larta në treg, kur botohen për herë të dytë. Abuzim apo jo fakt është që çmimet “e kripura” po mbajnë larg lexuesit. Në disa raste tituj të ndryshëm nuk blihen edhe për shkak të cilësisë së ulët të përkthimit. “Lexuesit e rregullt,- thotë Suzana,- shikojnë gjithnjë emrin e përkthyesit, si për t’u siguruar nëse një vepër e caktuar ka ardhur përmes një përkthimi cilësor, apo një përkthimi që dëmton vlerat e librit”.

Në disa raste mua personalisht më ka qëlluar që tituj të caktuar, megjithëse kam patur një pritshmëri të madhe para se t’i lexoja, më kanë zhgënjyer gjatë leximit, sepse shpesh përkthyesit dhe redaktorët bëjnë një punë sipërfaqësore, duke i humbur librit shumë nga vlerat artistike. Në këto raste, strukturat ndërtimore të fjalive nuk janë të gjuhës shqipe, gjë që e bën më të vështirë leximin dhe të bën që të humbësh interesin për librin. Në të njëjtën kohë blerja e librave nga interneti duket një kërcënim për shtëpitë botuese. Nëse një pjesë e gazetave tashmë shfletohen në internet, një gjë e tillë mund të ndodhë edhe me librin. Ky fenomen ndoshta do të jetë më i dukshëm pas disa vitesh në vendin tonë, por në botë librat elektronikë kanë njohur një përhapje të gjerë.

Sa dhe çfarë lexojmë?

Letërsia artistike me romanet, novelat, tregimet apo vëllimet më poezi të autorëve klasikë apo bashkëkohorë duket se mbetet ende më e preferuara për lexuesin durrsak. Por gjithsesi nuk mungon interesi edhe për veprat historike apo ato psikologjike, por këto kryesisht blihen gjithnjë nga një kategori e caktuar lexuesish. Mosha e mesme duket se është grupmosha më e interesuar për të blerë botimet e reja që hidhen në treg. Sipas librarëve durrsakë adoleshentët dhe të rinjtë tregojnë më pak interes ndaj librave dhe janë të prirur kryesisht drejt bestseller-ve apo letërsisë rozë. Autorët e huaj mbeten gjithnjë më të shiturit, megjithëse nuk mungon interesi edhe për veprat e Ismail Kadaresë, Brunilda Zllamit, Diana Çulit, Visar Zhitit etj. që rezultojnë të jenë autorët më të preferuar shqiptarë. Një vend të rëndësishëm ka zënë gjithnjë edhe letërsia për fëmijë, por këtë vit interesi i prindërve për t’u blerë libra fëmijëve duket se ka rënë ose më mirë siç thonë librarët kriza ekonomike duket se i ka detyruar prindërit të fusin më pak dorën në xhep për të blerë libra për të vegjlit e tyre. Nga ana tjetër, mbërritja e emigrantëve pritet të ndikojë sadopak në shitjen e librave të letërsisë për fëmijë, pasi eksperienca e viteve të kaluara ka treguar se ata janë kategoria që në këtë stinë të vitit bëjnë më shumë “xhiro” në librari.

 

Botimet për përvjetorin e pavarësisë

100-vjetori i pavarësisë ka nxitur shumë studiues, historianë etj. që të sjellin para lexuesve botime të ndryshme me këtë temë. Siç thekson Suzana Memko këta libra tërheqin një kategori të caktuar lexuesish, kryesisht ata elitarë dhe për ta ka gjithnjë kërkesë. Kjo ndoshta edhe për faktin se shpeshherë historia jonë apo personazhe të caktuar janë keqinterpretuar, janë transformuar, janë anatemuar apo vlerësuar pa të drejtë dhe kjo e bën gjithnjë lexuesin të jetë i prirur të lexojë këto vepra duke shpresuar se tashmë do të mund të informohet drejt për ngjarje historike dhe personalitete që kanë ndryshuar fatet e kombit tonë. Një nga librat më të kërkuar në këtë fushë rezulton të jetë “Shkrime për historinë e Shqipërisë” i Ali Këlcyrës apo “Mihal Grameno” i Thanas Gjikës. Edhe studiuesit apo historianët durrsakë nuk kanë mbetur pas në këtë drejtim. Kështu gjatë këtij viti kanë ardhur me veprat e tyre para lexuesve historiani Hasan Ulqini me “Venecia dhe shqiptarët”, studiuesit Halim Maloku dhe Fatmir Minguli me “Lexikon”, studiuesi Thanas Gjika ka përmbledhur publiçistikën e Mihal Gramenos, ndërkohë autori Nexhat Çoçaj ka realizuar monografinë 6-vëllimshe “Hasi, vështrim etnokulturor”. Në vazhdën e botimeve në kuadër të 100-vjetorit të pavarësisë studiuesi Halim Maloku ka sjellë deri tani në duart e lexuesve tre vëllimet e para të revistës “Albania” të Faik Konicës, ndërsa janë në proçes botimi vëllimet IV dhe V.