Temat e rregullimit të tregut të këmbimit valutor (“forex”) dhe e të ardhmes së sistemit financiar botëror vazhdojnë të pushtojnë mendjet e lira. Bankieri për investimet James Rickards mendon se bota po jeton në situatën e Luftës së Tretë për Monedhën. Sipas Rickards, SHBA po eksporton inflacion dhe po provon të kufizojë manipulimet mbrojtëse me kursin e këmbimit të vendeve të tjera. Autori i librit bestseller “Luftëra për monedhën: krijimi i krizës globale të ardhshme” (2011) nënvizon rritjen e fortë të inflacionit në Kinë gjatë implementimit të programeve “quantitative easing”* të shtyra nga Federal Reserve. Bankieri beson se kjo është një armë perfekte për një luftë për monedhën, dhe Federal Reserve e di këtë. Tani Kina importon inflacion nga SHBA nëpërmjet mekanizmit të kontrollit të kursit të këmbimit, ndërsa përpara eksportonte deflacion drejt SHBA. Klasifikimi i zhvlerësimit të monedhave të vendeve që sforcohen për të mbajtur kompetitivitetin në tregjet globale është vërejtur për më shumë se një vit. Rickards kujton se gara për zhvlerësimin kishte ndodhur në vitet 1920, përpara Depresionit të Madh, dhe në vitet 1970, përpara krizës së ekonomisë kapitaliste.
“Lufta për Monedhën, si një pasojë e gjendjes të pashëndetshme të ekonomisë globale, do të vazhdojë padyshim në 2012. Fakti është se koncepti i shumë-lavdëruar i liberalizimit të tregjeve e bën të pamundur mbajtjen e tregjeve kombëtare nëpërmjet masave proteksioniste dhe ndihmave direkte për prodhuesit vendas. Në kohë krizash, vendet thjesht kanë nevojë të shpëtojnë tregjet e tyre, prandaj e vetmja masë “legjitime” që i mbetet është zhvlerësimi i monedhës kombëtare”, shpjegon Elena Turzhanskaya, eksperte analiste e Kalita-Finance (grupi financiar rus i specializuar në tregun valutor, partner i Raiffeisen Bank).
“Dy dallgët e zhvlerësimit të përmendura nga Rickards qenë shoqëruar nga transferimi i borxhit privat në shpatullat e shteteve, në të njëjtën mënyrë siç po ndodh edhe sot. Për më tepër, zhvleftësimi i monedhave në prag të Luftës së Dytë Botërore u ndoq nga tentativa për t'u rikthyer në standardin e arit. Ngjashmëritë me situatën e sotme janë të qarta”, thotë Turzhanskaya. “Nivelet e zhvlerësimit shumë të përhapur që kemi parë që nga kriza e 2008 po shtyjnë ekonomistët në kërkim për një aset të besueshëm që mund të bëhet masa e rezervës botërore dhe mund të mbrojë kursimet. Shumë analistë flasin rreth hipotezës së rikthimit në standardin e arit. Megjithatë kjo është e pamundur, edhe nga pikëvështrimi fizik. Për të gjetur ar vetëm për GDP aktuale të SHBA, do të duheshin 269.525 ton të këtij metali të çmuar. Ia vlen të theksohet se sot të gjitha vendet e botës kanë vetëm 30.700 ton ar në rezervat e tyre”, thotë analistja. Për më tepër, kosto e rritur e metaleve shkakton një rritje korrisponduese të kostos së monedhave kombëtare, që do të ndikojë në eksportet e vendeve, dhe çmimet e rritura mund të çojnë në humbjen e tregjeve të huaja. “Nëse flasim për ekonomitë kuota e të cilave në GDP botërore është e rëndësishme, probabiliteti i dëmit është shumë i lartë”, vazhdon Turzhanskaya.
Sipas Rickards, skenari më negativ mund të jetë kaosi dhe paniku të ndjekur nga kolapsi i sistemit të dollarit. Ai shkruan se shkalla e shkatërrimit të kapitalit, kursimet dhe besimi, si rezultat i luftërave për monedhën dhe rrëzimi i dollarit amerikan mund të jetë jo më pak katastrofik sesa një invazion alienësh. Pasuria e gjithsecilit do të kufizohej në atë që mund të mbajnë në shpatulla të tyre. Bankieri për investimet beson se sistemi i “special drawing rights” (SDR)** i përdorur nga FMN është joefikas dhe jofitimprurës, por standardi i arit në një mënyrë apo një tjetër është mjaft fleksibël dhe mund të promovojë shërimin e sistemit financiar.
* “Quantitative easing” ose “lehtësimi sasior”, është një nga modalitetet me të cilin ndodh krijimi i monedhës nga ana e Bankës Qendrore dhe injektimi i saj në sistemin financiar dhe ekonomik nëpërmjet “operacioneve të tregut të hapur”. Për të mbështetur monedhën kombëtare, Banka Qendrore kryen transaksione në Bursë, duke blerë dhe duke shitur tituj shtetërorë për të injektuar monedhën në sistem. Në rastin e “quantitative easing”, Banka Qendrore blen aksione dhe tituj “të rrezikshëm” nga bankat në prag falimentimi, duke i rregulluar bilancin atyre. Megjithatë, furnizimi i bankave me likuiditet nuk do të thotë furnizim i sistemit ekonomik (biznese, familje, etj.), pasi bankat mund të mos përdorin likuiditetin por ta depozitojnë atë në vetë Bankën Qendrore për të fituar një interes pa rreziqe
** “Special drawing rights” (SDR) ose “të drejtat speciale të tërheqjes”, është njësia numerike standard e FMN për matjen e vlerës së tregut të të mirave dhe shërbimeve. Vlera e SDR llogaritet mbi një shportë valutash e përbërë nga dollari amerikan, euro, pound britanik dhe yen japonez. SDR ishin krijuar për të zëvendësuar arin në transaksionet ndërkombëtare dhe prandaj janë quajtur edhe “paper gold”, “ar prej letre”
