Mungesa e thellimit të basenit ujor dhe kanalit hyrës bën që anijet e mëdha mijëra tonëshe të shkarkojnë mallin në portet e vendeve fqinjë. Dëme të konsiderueshme në ekonominë vendase dhe ulje të ardhurash për Autoritetin Portual. Projekti prej 16 milionë eurosh që pret të nisë zbatimin, me miratimin e kredisë.

 

Në portin e Durrësit nuk mund të futen anije të tonazhit të lartë, për faktin se thellësia e kanalit hyrës është jo më shumë se 7 metra. Kjo ka bërë që të gjithë sipërmarrësit të operojnë me anije të vogla, çka rrit në mënyrë të ndjeshme edhe koston e transportit për të gjithë biznesin. Aktualisht, anijet me grurë dhe mallra të tjera, që mbërrijnë në portin e Durrësit, dhe anasjelltas, në pjesën më të madhe të tyre hyjnë dhe dalin nga portet e vendeve fqinjë. “Anijet e mëdha prej dhjetëra mijëra tonësh shkarkojnë mallin në portet e këtyre vendeve fqinjë, dhe më pas malli ringarkohet në anije më të vogla, maksimumi prej 4500-tonëshe, të cilat mbërrijnë në portin e Durrësit, për llogari të biznesit vendas, por edhe atyre nga Kosova dhe Maqedonia”, bëjnë me dije në portin e Durrësit. Aktualisht kapacitet përpunuese të portit të Durrësit janë në shifra shumë të ulëta po të krahasohen me portet e vendeve fqinjë Malit të Zi, Greqisë, apo Italisë. Rreth 3,8 milionë ton mallra përpunohen në portin e Durrësit mesatarisht në një vit, një shifër e papërfillshme për portet e vendeve fqinjë, të cilët përpunojnë dhjetëra herë më shumë mallra. Kjo ka nxjerrë si domosdoshmëri thellimin e basenit ujor, sepse porti i Durrësit ka humbur konkurueshmërinë me të gjitha portet e vendeve fqinjë, të cilët e kanë të zgjidhur problemin e thellësisë së kanalit hyrës.

Projekti

16 milionë euro. Kjo është shifra që parashikohet të financohet për projektin e thellimit të basenit ujor të portit të Durrësit dhe kanalit hyrës, projekt i cili pa diskutim do t’i jepte jo vetëm portit, por të gjithë biznesit vendas, një frymëmarrje të munguar. Ndonëse projekti është gati prej rreth një viti, i hartuar nga specialistë të huaj, vënia në zbatim e tij, ka krijuar jo pak vështirësi për faktin se kjo shumë jo e vogël parash është e vështirë të sigurohet. Kjo ka vonuar edhe hapjen e procedurave tenderuese të parashikuara këtë pranverë nga Autoriteti Portual, i cili u është drejtuar bankave të huaja, por edhe atyre të nivelit të dytë në vendin tonë, për të përfituar kredinë e shumëpritur. Por çfarë përfshin projekti i cili në vitin 2004 dështoi, sepse kompania kontraktuale daneze “Rodhen Nielsen” u largua dhe braktisi thellimin. Të dhënat teknike tregojnë se në projekt parashikohet thellimi i kanalit hyrës por edhe i disa zonave të basenit ujor. Kanali hyrës është parashikuar të thellohet përgjatë gjithë gjatësisë së tij për rreth 5.5 metra, duke arritur në 12 metra, me një gjerësi të fundit prej 115 metra dhe skarpatat anësore prej 1.5 metra. Në kalatat numër 7, 8, 10 dhe 11, thellimi është parashikuar në 11.5 metra. Volume total i fushatës së thellimit vlerësohet të jetë 2.5 deri në 3.2 milionë metra kub. Por volumi përfundimtar do të varet ndër të tjera nga alternativa e zgjedhur, për zgjatjen e kanalit hyrës, që kërkohet për arritjen e thellësisë natyrale nga 12 deri në 12.5 metra. Puna për zbatimin e këtij projekti do të kërkojë largimin e rreth 4 milion metër kub materiale, të cilat do të depozitohen rreth 7,4 km nga hyrja e portit, ose 2,4 km më larg se zona historike e depozitimit.

Financimi

Sipas hartuesve të projektit, vlera e kuotuar sot ndërkombëtarisht kushton 15 deri në 16 milionë Euro. 4 milionë ton sedimente parashikohen të gërmohen për të arritur thellësinë prej 12 metrash. “Porti niset nga një vlerësim i gjendjes financiare që është sot, thotë Drejtori teknik i Autoritetit Portual të Durrësit, Mehmet Borshi. Ne nuk mund të marrim borxhe nëse nuk jemi në gjendje të paguajmë. Sipas disa përllogaritjeve me rezervë, ne e përballojmë kredinë që marrim duke menduar që thellimi i portit nuk do të japë efekt të menjëhershëm për të ardhurat, por të shtrirë në disa vite, sepse pikësynimi ynë është rritja e volumeve të transportit të mineraleve. Koncesionet e dhëna për minierat dhe nxjerrjen e mineraleve janë bizneset kryesore që do të ndikojnë fuqishëm në rritjen e të ardhurave të portit. Në variantin më minimal, porti është i përgatitur për të përballuar kostot e kredisë. Ne aktualisht kemi tratativa me BERZH si dhe me një konsorcium bankash të nivelit të dytë, të cilët na kanë dhënë një ofertë. Jemi në fazë të mbylljes së negociatave me këto banka, që midis njëra-tjetrës kanë bërë një marrëveshje që do të rezultojë një kredi për ne. Se sa do të financojnë dhe me çfarë formule do të jetë interesi, ende nuk është vendosur”.

Mineralet

Janë me dhjetëra koncesione të dhëna në minierat shqiptare, të bllokuara sepse kapacitetet e portit të Durrësit janë të ulëta për anijet e tonazhit të lartë. Nëse mineralet nga minierat do të kalonin në kalatat e portit të Durrësit për t’u ngarkuar në anije të tonazhit të madh, kostoja do të ishte shumë më e lirë, dhe nuk ka kosto të tjera shtesë. Kjo do t’i shërbente edhe shtimit të trafikut të mallrave që përpunohen në portin e Durrësit. Transporti tokësor drejt Kosovës nga porti i Durrësit, bëhet vetëm për dy orë. Mjetet e transportit që mbërrijnë në portin e Durrësit nga Kosova kanë një kosto katër herë më të vogël sesa të shkojnë në portet e vendeve fqinjë. Thellimi i portit të Durrësit e bën këtë port jo vetëm për të kryer shërbimet e veta, dhe të Shqipërisë por edhe të rajonit, sepse thellimi i portit vjen pas ndërtimit të një infrastrukture rrugore të lidhur me vendet e rajonit. “Porti i Durrësit duhet t’i përshtatet edhe tendencave të zhvillimit të kohës dhe kjo është një nga arsyet pse domosdoshmërish duhet të zbatohet projekti që mban peng një numër të madh biznesesh sikundër edhe vetë punën në port, shpjegon drejtori Borshi. Ne kemi bërë një marrëveshje prej 5 milionë tonë minerale me një kompani kineze dhe është ekzekutuar deri tani një milion tonë. Anija e madhe e merrte një pjesë në port dhe më pas ngarkohej me 2 anije të vogla në radë. Kemi dërguar deri tani katër anije në Kinë me metodën e ngarkimit në det të hapur, ndërkohë që ngarkimi në kalatë ka kosto akoma më të ulët. Dhe ka interes që kjo të jetë në favor të vendit tonë”. Pas thellimit, në klalatat e portit të Durrësit do të mund të ankorohen edhe anije me kapacitet 40-50 mijë tonë. Kalatat janë duke u ndërtuar pikërisht për të mbajtur pesha nga 6 deri në 10 tonë për metër katror, ndërsa kalata lindore do të jetë pikërisht për mineralet. “Ministri maqedonas, ambasadori kinez dhe ambasadorja gjermane kanë shprehur një interes të veçantë këtë fillim viti për portin e Durrësit” pohon Borshi.

Kostot

“Kosto janë të larta për biznesin, anijet e mëdha shkarkojnë në Mal të Zi dhe me anije të vogla vijnë në portin e Durrësit, vijon më tej drejtori Borshi. Kemi rastin e grurit që vjen me anije të vogla nga Mali i Zi. Ne duhet të eliminojmë pikërisht këto kosto. Porti i Durrësit duhet dhe ka mundësinë të jetë një port tranziti për të gjithë vendet të rajonit dhe interes të madh ka shprehur shteti maqedonas, të cilit i duhet një port për të dalë në Adriatik. Mallrat maqedonase kalojnë nga Selaniku me një kosto dy herë më të madhe për biznesin. Edhe Kosova ka shprehur interes për orientimin e mallrave nga porti i Durrësit. Synimi është që nga rreth 4 milionë tonë mallra që përpunohen aktualisht të shkojë në 8 milionë tonë mallra në vit, me zbatimin e këtij projekti”.

 

PRECEDENTI

Anija që u shkarkua në dy porte

Anija “Spar Korona’’ me 50 mijë ton minerale për llogari të biznesit maqedonas dhe kosovar, shkarkoi gjatë muajit shkurt në portin e Durrësit vetëm 50% të sasisë së mallit, sepse pjesën tjetër prej 27 mijë tonësh e shkarkoi fillimisht në portin e Kotorrit të Malit të Zi. Në portin e Durrësit mbërriti vetëm me gjysmën e sasinë, kjo sepse thellësia e basenit ujor nuk e lejonte këtë anije të hynte me një ngarkesë të tillë, në kalatë për të kryer shkarkimin. Kostoja e transportin në këtë rast, për biznesin kosovar dhe atë maqedonas ishte më e lirë, që malli të hynte nga porti i Durrësit, por pamundësia bëri që shkarkimi u bë në dy porte.

 

2004-2005

Dështimi i projektit, gjobë shqiptarëve

Thellimi i portit të Durrësit nisi disa vjet më parë nga kompania daneze Roden Nilsen, me një fond prej 15 milionë euro. Por gjetja e disa predhave luftarake në fund të detit, në basenin ujor, gjatë gërmimeve të tyre bëri që kompania daneze të ndërpresë punën, me pretendimin se në projekt nuk ishte përfshirë edhe pastrimi i predhave të nxjerra nga thellësitë, të cilat përbënin rrezik për ekuipazhet e anijeve që pastronin tabanin e detit. Shqipëria e dërgoi çështjen në Gjykatën e Arbitrazhit në Francë. Pas dy vjet procesesh gjyqësore, ku qeveria shqiptare kërkonte 6 milion euro dëmshpërblim ndërsa kompania daneze 9 milion euro dëmshpërblim, Gjykata e Arbitrazhit, vendosi që shteti shqiptar duhet t’i paguajë kompanisë 1.6 milion euro gjobë. “Ajo ka qenë një procedurë katastrofë e vërtetë, sepse nuk kishte një projekt të mirëfilltë për thellimin e basenit ujor, shpjegon drejtori aktual teknik i Autoritetit Portual, ing. Mehmet Borshi. Nëse palët nuk do të kenë një kontratë për zbatimin e projektit, mund të ndodhë si në atë vit, që më shumë i ngjau një aksioni për thellimin e basenit. Nuk ka pasur projekt, dhe kjo bëri që Autoriteti të paguajë gjobën e vendosur nga Gjykata e Arbitrazhit”.