Nga Rudolf Marku

7 janar 2015 –  Ashtu siç ndodh zakonisht me humbjet e mëdha, lajmin e trishtuar të vdekjes së Atjon Zhitit e mora vesh fare rastësisht, në një vend të largët ku dhe koha ka dimensione të tjera nga Europa. Sepse lajmet e kobshme, ndryshe nga ato pak lajme të mira që jeta na i jep me pikatore, na arrijnë me një shpejtësi marramendëse, dhe në fundin e Botës.
Jam në San Francisko, buzë Oqeanit Paqësor, kur mësoj lajmin e vdekjes aksidentale të Atjon Zhitit. Tronditem si rrallë jam tronditur në jetë. Me të atin e Atjonit, poetin Visar Zhiti, më lidh një miqësi e rrallë dhe e vjetër. Humbjen e të birit të tij e jetoj si një humbje personale. Është tragjedia më e pangushëllueshme që mund të ndodhë. Është ai ankthi i frikshëm që i tremben të gjithë prindërit në botë. Kur Herodoti i mirë donte të jepte përcaktimin e dallueshmërisë mes Paqes dhe Luftës, ai, me atë qartësinë me të cilën e kishin zakon të flisnin të vjetrit, thoshte se Paqja është ajo periudhë kur fëmijët varrosin prindërit e tyre. Ndërsa Lufta është e kundërta: është periudha kur prindërit varrosin fëmijët e tyre. Një prind që përballet me fatalitetin e humbjes së fëmijës së vet kësisoj  është duke u përballur me një Luftë të egër, tinëzare, të pamëshirshme. Veçse
një Luftë ku plagët i ke të sigurta dhe të pashmangshme. Plagët që merr në këtë luftë janë të pashërueshme, sepse janë plagë që njeriu i merr në atë pjesë të qenies së vet ku nuk ka pushtet as mjekësia dhe asnjë shkencë tjetër, në Shpirt.

Oqeani Paqësor veç Paqësor nuk është. Sidomos sot. Ngre ca dallgë të stërmëdha, si grataciele ujore, me dallgë që ngrihen dhe ulen duke shfryrë një zemërim uluritës. Si Fatet njerëzore. Shkrimtari Zija Çela, mik i Visar Zhitit, e ka përjetuar humbjen e të birit disa vite më parë. Dhe kështu i pat ndodhur në të gjallë të vet dhe poetit Ndoc Gjetja. Por dhe David Grosmanit, dhe R.Kiplingut, dhe Jeronim de Radës, dhe mijëra e mijëra prindërve të tjerë të paemër, kudo në botë. Me jepet të besoj se ulërimat e Oqeanit Paqësor, në fakt janë britma e prindit që sapo humbi fëmijën e vet.
Visar Zhiti ka shkruar gjithnjë për Dashurinë. Dhe ajo, ndjenja më fisnike e qenieve njerëzore,duket se e ka shpërblyer shkrimtarin me afeksionin që kanë lexuesit dhe njerëzit që e njohin nga afër fisnikërinë dhe mirësinë e tij. Por jo këtë radhë. Ikja kaq e papritur e të birit të vetëm është si ngritja e perdeve të një tragjedie të vjetër greke. Por, ashtu siç na kujtojnë dhe tragjikët e mëdhenj të Greqisë së Lashtë, ne, vdekatarët, shpeshherë jemi veçse ca lodra të zakonshme në duart kapriçoze të Fatit. Të atij Fati që është përtej percepsioneve tona të kufizuara.
David Grosman është një shkrimtar tepër i njohur i ditëve tona, i cili 10 vite më parë pat filluar të shkruante një roman rreth ankthit që i jep prindit parandjenja e vdekjes së fëmijës së vet. Ai shkruan për një nënë, së cilës i biri i shkon ushtar. Ngjarja zhvillohet në Izrael, në një vend ku çdo ushtar mund të vritet lehtësisht. Dhe nëna, e pushtuar nga ankthi i përditshëm i mundësisë së vdekjes së papritur të të birit, mendon naivisht ta mashtrojë  vdekjen.

Çdo ditë, në orën kur vjen postieri, ajo ikën nga shtëpia, duke menduar se edhe nëse vjen telegram i lajmërimit të vrasjes së të birit, fakti se ajo nuk do të jetë në shtëpi, vdekja nuk do të jetë reale. David Grosman e shkruan këtë roman në fakt për të zbutur ankthin e vet.

Por tek është duke e përfunduar së shkruari romanin, ja tek vjen postieri, ai i vërteti, reali, jo ai i romanit, që sjell lajmin e vrasjes së të birit të vetë shkrimtarit. Një fatalitet përqeshës! Për 10 vite me radhë shkrimtari ndryhet në vetminë e tij, duke refuzuar kategorikisht që të flasë për tragjedinë e vet. Por pas 10 vitesh ai vjen me një roman tronditës, me të cilin na flet ne të gjithëve për dhembjen e papërshkrueshme të humbjes së fëmijës. Sikur të dojë të na thotë se edhe vdekja na shpërblen, me atë mënyrën e vet mizore, përderisa ne arrijmë që ta përshkruajmë tragjizmin me anë të fjalëve…

/Mapo/