Biseda midis Presidentit të SHBA-së Donald Trump dhe Presidentit të Afrikës së Jugut Cyril Ramaphosa në Zyrën Ovale të mërkurën kishte për qëllim zbutjen e tensioneve midis vendeve të dy udhëheqësve. Duket se në fillim gjithçka nisi mirë. Ramaphosa falënderoi Trumpin për sigurimin e respiratorëve për vendin e tij gjatë pandemisë COVID-19, prezantoi disa nga lojtarët e famshëm të golfit të Afrikës së Jugut dhe i dhuroi Trumpit një libër.

Por më pas takimi mori një kthesë të papritur kur një anëtar i shtypit e pyeti Trumpin: “Çfarë do të duhet që ju të bindeni se nuk ka gjenocid ndaj të bardhëve në Afrikën e Jugut?” Pasi Ramaphosa foli shkurtimisht për akuzën, Trump i kërkoi stafit të tij të ulte dritat dhe transmetoi një videomontazh që ai pretendonte se tregonte prova të këtij persekutimi të supozuar.

Ramaphosa dhe disa raporte i kanë sfiduar dhe diskredituar prej kohësh këto pretendime, por kjo vjen pas vendimit të administratës për të mirëpritur rreth gjashtëdhjetë afrikanë të bardhë nga Afrika e Jugut, të cilët zyrtarët amerikanë pretendojnë se janë përballur me “diskriminim racor” në vendin e tyre të lindjes.

Pavarësisht shfaqjes dramatike, Ramaphosa dukej se mbeti i qetë në Zyrën Ovale. Më vonë ai e quajti vizitën një sukses për arritjen e “riangazhimit” me Shtetet e Bashkuara pas muajsh marrëdhëniesh të trazuara. Presidenti i Afrikës së Jugut thuhet se kishte ndërmend të adresonte çështjet tregtare dhe tensione të tjera midis vendit të tij dhe Shteteve të Bashkuara, të tilla si pakti i Rritjes dhe Mundësisë së Afrikës (AGOA) që do të skadojë së shpejti dhe plani i SHBA-së për të vendosur tarifë prej 30 përqind ndaj Afrikës së Jugut.

CFR i kërkoi Michelle Gavin, bashkëpunëtores së lartë për Afrikën, të ndihmonte në shpjegimin e takimit dhe se si ai mund të ndikonte në marrëdhëniet midis dy vendeve.

Takimi SHBA-Afrikë e Jugut u zhvillua në një kohë të diskutueshme për të dy vendet, siç shkruat edhe ju në prag të bisedimeve. Pse ishin kaq të larta tensionet?

Edhe para se Presidenti Trump të merrte detyrën për herë të dytë, marrëdhëniet SHBA-Afrikë e Jugut ishin vërtet në telashe. Kishte pasur shumë shqetësime dypartiake në Kongres rreth marrëdhënies së Afrikës së Jugut me Rusinë dhe Kinën, qëndrimit të saj ndaj pushtimit të Ukrainës nga Rusia dhe entuziazmit të saj për BRICS si në thelb një bllok anti-perëndimor që kërkon të reformojë arkitekturën globale ndërkombëtare.

Gjithashtu, prej kohësh ka pasur frustrime midis Shteteve të Bashkuara dhe Afrikës së Jugut në lidhje me mungesën e gatishmërisë së Afrikës së Jugut për të folur hapur për abuzimet, veçanërisht të të drejtave civile dhe politike në rajonin e saj, trajnimin e pilotëve kinezë në territorin e Afrikës së Jugut dhe vetëm një numër çështjesh irrituese që kishin prishur marrëdhëniet dypalëshe.

Pastaj, Presidenti Trump, shumë herët në mandatin e tij, dukej jo vetëm shumë i përqendruar te Afrika e Jugut, por veçanërisht te ideja se afrikanojugorët e bardhë persekutohen dhe madje janë viktima të një fushate gjenocidale. Pra, kemi parë një mori aktivitetesh nga administrata Trump, duke përfshirë një urdhër ekzekutiv që ndalon ndihmën për Afrikën e Jugut dhe ambasadorin e Afrikës së Jugut në SHBA që shpallet person non grata dhe dërgohet në shtëpi.

Çfarë priste Ramaphosa para takimit në Shtëpinë e Bardhë?

Biseda për tarifat i ka alarmuar afrikanojugorët, sepse Trump propozoi një tarifë prej 30 përqind për mallrat e Afrikës së Jugut dhe duket se nuk ka interes të rinovojë Aktin e Rritjes dhe Mundësive Afrikane, të cilin Afrika e Jugut e ka shfrytëzuar. Pra, ekziston kjo gamë veprimesh, dhe pastaj deklaratash në lidhje me aktin e shpronësimit që miratoi Afrika e Jugut, i cili është keqkarakterizuar nga administrata Trump si një mjet me të cilin toka e njerëzve po u vidhet atyre, kjo ishte në mendjen e Ramaphosa-s kur hyri në bisedime.

Trump e befasoi Ramaphosën me një video që sipas tij tregonte afrikano-jugorë të bardhë si viktima të një “gjenocidi”. Raportimet tregojnë se këto akuza janë të rreme. Duke pasur parasysh të gjitha çështjet e tjera, pse kjo ishte një fokus kaq i madh për presidentin?

Kjo është një pyetje vërtet e mirë. Për çfarë ishte ajo shfaqje? Për kë ishte? Kush ishte publiku i synuar? Sepse nuk mendoj se ishte delegacioni i Afrikës së Jugut në sallë.

Duket se administrata Trump e sheh këtë marrëdhënie dypalëshe si një vend për të sinjalizuar pjesët e elektoratit të saj që janë të përqendruara në persekutimin e të krishterëve të bardhë, në krahasim me një marrëdhënie që ka të bëjë me gjetjen e fushave të përbashkëta të interesit dhe ambicieve për të punuar me afrikanojugorët për të gjetur një mënyrë për të menaxhuar këto fusha të rëndësishme mosmarrëveshjesh.

Cila është situata në Afrikën e Jugut? A ka bazë për pretendimin se afrikanojugorët e bardhë përballen me persekutim atje?

Afrika e Jugut është një vend jashtëzakonisht i dhunshëm. Ka shumë krime të dhunshme që prekin të gjithë afrikano-jugorët, kështu që ky është absolutisht një problem, dhe ju e dëgjuat delegacionin e Afrikës së Jugut ta pranonte këtë.

Por është gjithashtu e vërtetë që pakica e vogël e bardhë në Afrikën e Jugut vazhdon të zotërojë shumicën e tokës në pronësi private në vend dhe vazhdon të ketë të ardhura mesatare dukshëm më të larta se të ardhurat mesatare të afrikanojugorëve të tjerë.

Pra, ideja se kjo është një klasë njerëzish e persekutuar nuk duket se mbështetet nga faktet. Tani, a mund të gjesh racistë në shoqërinë e Afrikës së Jugut? Sigurisht që mundesh, ashtu siç mund të gjesh edhe në shoqërinë tonë. Por a është ky një rast gjenocidi? Apo një lloj persekutimi i sponsorizuar nga shteti? Me sa duket jo.

Nëse lexoni shtypin e Afrikës së Jugut, do të shihni shumë zemërim, një lloj humori të lig dhe frustrim që kjo narrativë margjinale ka zënë rrënjë në një vend si Zyra Ovale. Padyshim, ka disa zëra që sugjerojnë: “Epo, harrojeni. Harrojeni këtë marrëdhënie dypalëshe. Le të dyfishojmë përpjekjet me partnerë të tjerë dhe të ecim përpara.”

Ky takim vjen pas mbërritjes së refugjatëve afrikanë në Shtetet e Bashkuara. Si e pasqyron mbërritja e tyre ndryshimet e administratës në programet amerikane për refugjatët?

Ka refugjatë që janë verifikuar dhe ishin gati të vinin, por nuk po lejohen të vazhdojnë. Thuhet se ekziston një klasë e caktuar njerëzish që administrata është e gatshme t’i pranojë, dhe ka shumë njerëz që nuk janë të gatshëm t’i pranojë, dhe është e pamundur të mos shohësh dinamikën racore në lojë këtu. Po ndodh gjenocid në Sudan, por ne nuk po sjellim refugjatë sudanezë. Po sjellim afrikano-jugorë të bardhë.

Ramaphosa mori disa lëvdata për mënyrën se si e trajtoi kthesën e papritur të takimit. Çfarë thanë afrikanojugorët për këtë dhe si ndikon kjo në politikën e brendshme atje?

Afrika e Jugut, si shumë shoqëri afrikane, përballet me një sfidë të madhe të krijimit të vendeve të punës, dhe një marrëdhënie e përkeqësuar me Shtetet e Bashkuara do të thoshte humbje vendesh pune në vend të krijimit të tyre. Në përgjithësi, Kongresi Kombëtar Afrikan, partia që ka dominuar Afrikën e Jugut që nga çlirimi, dëshiron të ndjekë një politikë të jashtme jo të përafruar, kështu që nuk dëshiron të jetë në kundërshtim me asnjë fuqi të madhe.

Pra, siç pritej, keni këto fije të ndryshme që përshkojnë një shoqëri demokratike si Afrika e Jugut, por shumë pak afrikano-jugorë ishin të kënaqur me mënyrën se si u prit Presidenti Ramaphosa në takim.

Duke lënë mënjanë teatrin, a doli ndonjë gjë thelbësore nga takimi?

Sot ka disa raportime që sugjerojnë se janë zhvilluar diskutime rreth një lloj marrëveshjeje tregtare reciproke, kështu që kjo duket mirë. Nëse ky do të jetë një diskutim i vazhdueshëm për të gjetur një kornizë të pranueshme reciprokisht për tregtinë në të ardhmen, shpresojmë se është një punë në zhvillim e sipër.

Por nuk mund ta vlerësoj seriozitetin e saj sepse ishte një bisedë private. Shpresohet që ato të kenë qenë më substanciale dhe të përqendruara në çështjet shumë reale në një marrëdhënie dypalëshe. Administrata Trump ka treguar se është e interesuar në diplomacinë tregtare dhe në tregtinë dhe investimet, por është e vështirë të argumentosh në favor të investimeve në një vend që sapo e akuzuat për një fushatë gjenocidi. Pra, nuk mendoj se ideja e biznesit privat kundrejt mesazheve publike është në kundërshtim me njëra-tjetrën, por nuk mendoj se funksionon vërtet.

Çfarë do të ndodhë më pas për të dy vendet?

Nuk mendoj se asgjë nga ajo që ndodhi dje e ndryshon faktin që kemi këto fusha shumë reale mosmarrëveshjesh dhe disa interesa të përbashkëta në thellimin e lidhjeve tregtare me përfitim të ndërsjellë dhe aksesin në minerale kritike. Nëse dikujt i lejohet të pranojë realitetin e ndryshimeve klimatike, puna me afrikanojugorët në Partneritetin e Tranzicionit të Drejtë të Energjisë që do të përqendrohej atje – nga i cili u tërhoqëm – do të ishte një përparësi.

Pra, nuk mendoj se ka ndryshuar asgjë, përveç këtij grupi shembujsh që sapo ua kemi dhënë kinezëve dhe të tjerëve për të argumentuar se Shtetet e Bashkuara janë një fuqi problematike që nuk është e gatshme të angazhohet seriozisht me vendet e Jugut Global./Council of Foreign Relations