Britannica: Shqipja vjen nga ilirishtja

Disa shënime të shkurtra të shqipes, të shkruara janë ruajtur nga shekulli i 15-të, i pari është një formulë pagëzimi nga viti 1462. Që shqipja është qartësisht me origjinë indoevropiane, u njoh nga filologu gjerman Franz Bopp më 1854; detajet e korrespondencave kryesore të shqipes me gjuhët indoevropiane u shtjelluan nga një filolog tjetër gjerman, Gustav Meyer, në vitet 1880-90. Sipas enciklopedisë Britannica « emri shqiptar është gjetur në të dhënat që nga koha e Ptolemeut… », shkruan gazeta zvicerane në shqip Le Canton27.ch

Gjuha ilire, gjuhë indo-evropiane e folur në kohën pararomake përgjatë bregut lindor të detit Adriatik dhe në Italinë juglindore. Gjuha e fragmenteve ilire që gjenden në Itali zakonisht quhet mesapike. Disa studiues besojnë se gjuha e sotme shqipe (q.v.) e ka prejardhjen nga ilirishtja. Shihni gjithashtu gjuhën Mesapic.

Gjuha shqipe, gjuha indo-evropiane e folur në Shqipëri dhe nga shqiptarë etnikë në pjesë të tjera të Ballkanit jugor (Kosovë, Maqedoni Veriore, Lugina e Preshevës, Mali i Zi, Sanxhak) përgjatë bregut lindor të Italisë dhe në Siçili, në Turqi, Greqinë jugore dhe në Gjermani, Zvicër, Francë, Belgjikë, Suedi, Shtetet e Bashkuara, Ukrainë. Shqipja është i vetmi përfaqësues modern i një dege të veçantë të familjes së gjuhëve indo-evropiane.

Origjina e emrit të përgjithshëm Albanian, i cili tradicionalisht i referohej një zone të kufizuar në Shqipërinë qendrore, dhe emrit aktual zyrtar Shqip ose Shqipëri, që mund të rrjedhë fare mirë nga një term që do të thotë « shqiptohet qartë, në mënyrë të kuptueshme », janë ende të diskutueshme. Emri shqiptar është gjetur në të dhënat që nga koha e Ptolemeut (që ka jetuar gjatë fundit të shekullit të I dhe fillimi I shekullit të II pas lindjes së Krishtit (90-120 pas.e.s). Në shqipen kalabreze emri është arbresh, në greqishten e re Arvanítis dhe në turqisht Arnaut; emri duhet të jetë transmetuar herët përmes të folurit greqisht.

Dialektet

Dy dialektet kryesore, gegërishtja në veri dhe toskërishtja në jug, ndahen afërsisht nga lumi Shkumbin. Gegërishtja dhe toskërishtja kanë qenë të ndryshme për të paktën një mijëvjeçar dhe format e tyre më pak ekstreme janë reciprokisht të kuptueshme. Gegnishtja ka nënvarietetet më të theksuara, më të dallueshmet prej të cilave janë llojet më veriore dhe lindore, të cilat përfshijnë ato të qytetit të Shkodrës (Scutari), rajonit verilindor Skopska Crna Gora të Maqedonisë së Veriut, Kosovës dhe fshatit të izoluar Arbanasi (jashtë Zarës) në bregdetin kroat të Dalmacisë. Arbanasi, i themeluar në fillim të shekullit të 18-të nga refugjatë nga rajoni rreth qytetit bregdetar malazez të Tivarit, ka rreth 2000 folës.

Të gjitha dialektet e shqipes që fliten në enklavat italiane dhe greke janë të varietetit toskë dhe duket se lidhen më së shumti me dialektin e Çamërisë në jug të skajshëm të Shqipërisë. Këto dialekte rezultuan nga lëvizjet e popullsisë që nuk kuptoheshin plotësisht në shekujt 13 dhe 15. Enklava italiane – gati 50 fshatra të shpërndara – me siguri u themeluan nga emigrantë nga sundimi turk në Greqi. Disa dialekte të izoluara periferike me origjinë toske jugore fliten në Bullgari dhe Thrakë turke, por janë me datë të paqartë. Gjuha është ende në përdorim në Mandritsa, Bullgari, në kufirin afër Edrenesë dhe në një degë të këtij fshati që mbijetoi në Mándres, afër Kilkís në Greqi, që daton nga Luftërat Ballkanike. Një enklavë toske pranë Melitopolit në Ukrainë duket se është një vendbanim mesatarisht i kohëve të fundit nga Bullgaria. Dialektet shqipe të Istrias, për të cilat ekziston një tekst, dhe të Syrmias (Srem), për të cilën nuk ka, janë zhdukur.
Gjuha zyrtare, e shkruar në një drejtshkrim standard të stilit romak të miratuar në vitin 1909, bazohej në dialektin jugor gegë të Elbasanit që nga fillimi i shtetit shqiptar deri në Luftën e Dytë Botërore dhe që atëherë është modeluar sipas modelit toskërisht. Shqipfolësit në Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut flasin varietete lindore të gegërishtes, por që nga viti 1974 kanë adoptuar gjerësisht një drejtshkrim të përbashkët me Shqipërinë. Para vitit 1909, literatura e pakët që ruhej shkruhej me ortografi lokale të improvizuara italiane ose helenizuese apo edhe me karaktere turko-arabe.

Disa shënime të shkurtra të shkruara janë ruajtur nga shekulli i 15-të, i pari është një formulë pagëzimi nga viti 1462. Shpërndarja e librave të prodhuar në shekujt 16 dhe 17 e ka origjinën kryesisht në zonën gegë (shpesh në Scutarene veri Geg) dhe pasqyron misionarin katolik romak, aktivitetet. Pjesa më e madhe e rrjedhës së vogël të letërsisë në shekullin e 19-të u prodhua nga mërgimtarët. Ndoshta vepra më e hershme thjesht letrare e çdo shkalle është poezia e shekullit të 18-të e Gjul Variboba, e enklavës në San Giorgio, në Kalabri. Një pjesë e prodhimit letrar vazhdoi gjatë shekullit të 19-të në enklavat italiane, por asnjë aktivitet i ngjashëm nuk është regjistruar në zonat greke. Të gjitha këto dokumente të hershme historike tregojnë një gjuhë që ndryshon pak nga gjuha aktuale. Meqenëse këto dokumente nga krahina dhe kohë të ndryshme shfaqin veçori të theksuara dialektore, megjithatë, ato shpesh kanë një vlerë për studimin gjuhësor që e tejkalon shumë meritën e tyre letrare.