Në 2.6 milionë vitet e fundit (ose ajo që njihet si Periudha Kuaternare), planeti ka kaluar më shumë se 50 epoka akullnajash.

Por çfarë i bën shtresat e akullit dhe akullnajat të zgjerohen periodikisht?

Epokat e akullnajave drejtohen nga një grup faktorësh kompleks, të ndërlidhur, që përfshijnë pozicionin e Tokës në sistemin diellor dhe më shumë ndikime lokale, si nivelet e dioksidit të karbonit.

Shkencëtarët janë ende duke u përpjekur të kuptojnë se si funksionon ky sistem, veçanërisht për shkak se ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit mund të kenë ndryshuar përgjithmonë ciklin.

A ka qenë ndonjëherë Toka kaq e nxehtë më parë?

Në mesin e shekullit të 19-të, natyralisti zvicerano-amerikan Louis Agassiz dokumentoi shenjat që kishin lënë akullnajat në Tokë, të tilla si shkëmbinjtë e dhe grumbujt gjigantë të mbeturinave, të njohura si morenat.

Nga fundi i shekullit të 19-të, shkencëtarët kishin emëruar katër epoka akullnajash që ndodhën gjatë epokës së Pleistocenit, e cila zgjati nga rreth 2.6 milion vite më parë deri rreth 11,700 vite më parë.

Një zbulim i madh për kuptimin e cikleve të epokës së akullnajave u përhap në vitet 1940, kur astrofizikani serb Milutin Milankovitch propozoi atë që u bë e njohur si ciklet e Milankovitch, njohuri mbi lëvizjen e Tokës që përdoren ende për të shpjeguar variacionet klimatike në ditët e sotme.

Milankovitch përshkroi tre mënyra kryesore se si orbita e Tokës ndryshon në lidhje me diellin, tha për Live Science Mark Maslin. Këta faktorë përcaktojnë se sa rrezatim diellor (me fjalë të tjera, nxehtësi) mban planeti, raporton abcnews.al.

Së pari, është forma e çuditshme e orbitës së Tokës rreth diellit, e cila ndryshon nga pothuajse rrethore në eliptike në një cikël 96,000-vjeçar.

“Arsyeja për këtë ndryshim është sepse Jupiteri, i cili është 4% e masës së sistemit tonë diellor, ka një efekt të fortë gravitacional, i cili e zhvendos orbitën e Tokës jashtë dhe më pas prapa”, shpjegoi Maslin.

Së dyti, është animi i Tokës, që është arsyeja pse kemi stinët. Boshti i anuar i rrotullimit të Tokës do të thotë se një hemisferë është gjithmonë e anuar nga dielli (duke shkaktuar dimrin) ndërsa tjetra është e përkulur drejt diellit (duke shkaktuar verën).

Këndi i kësaj pjerrësie ndryshon në një cikël prej rreth 41,000 vjetësh, gjë që ndryshon se sa ekstreme janë stinët, tha Maslin.

“Nëse boshti është më i drejtë, atëherë sigurisht që verat do të jenë më pak të ngrohta dhe dimri do të jetë pak më pak i ftohtë.”

Së treti, lëkundja e boshtit të anuar të Tokës, i cili lëviz sikur të ishte një majë rrotulluese. Kjo lëkundje ndodh në një cikël 20,000-vjeçar. Milankovitch identifikoi se kushtet orbitale për verërat e freskëta ishin pararendëse veçanërisht të rëndësishme të epokave të akullit.

“Ju gjithmonë do të keni akull në dimër,” tha Maslin. “Për të ndërtuar një epokë akullnajash, një pjesë e atij akulli duhet të mbijetojë gjatë verës.” Por, për të kaluar në një epokë akullnajash, nuk mjaftojnë vetëm fenomenet orbitale. Shkaktari aktual i një epoke akullnajash është reagimi në sistemin klimatik, tha Maslin.

Shkencëtarët janë ende duke studiuar se si faktorë të ndryshëm mjedisorë ndikojnë në akullnajat por hulumtimet e fundit kanë sugjeruar se nivelet e gazit serrë në atmosferë luajnë një rol të rëndësishëm.

Për shembull, shkencëtarët në Institutin e Potsdamit për Kërkimin e Ndikimit Klimatik (PIK) në Gjermani kanë treguar se fillimet e epokave të kaluara të akullnajave u shkaktuan kryesisht nga ulja e dioksidit të karbonit dhe se rritja dramatike e dioksidit të karbonit në atmosferë, ka të ngjarë të nisë fillimin e epokës së ardhshme të akullnajave deri në 100,000 vite.

“Si asnjë forcë tjetër në planet, epokat e akullnajave kanë formësuar mjedisin global dhe në këtë mënyrë përcaktuan zhvillimin e qytetërimit njerëzor,” tha në një deklaratë Hans Joachim Schellnhuber.

“Për shembull, ne i detyrohemi epokës së fundit të akullnajave për tokën tonë pjellore, e cila gjithashtu ka gdhendur peizazhet e sotme, duke lënë pas akullnajat dhe lumenjtë, duke formuar fjorde, morena dhe liqene.

Megjithatë, sot është njerëzimi me emetimet e tij nga djegia e lëndëve djegëse fosile që përcakton zhvillimin e ardhshëm të planetit.”