Bashkimi Evropian ka ndërmarrë hapin e parë për të lehtësuar sanksionet e tij të rrepta dhe me shtrirje të gjerë kundër Sirisë, pasi ministrat e Punëve të Jashtme miratuan të hënën një udhërrëfyes për një pezullim të përkohshëm që varet nga përparimi në terren.

Kufizimet e para që ka të ngjarë të lehtësohen kanë të bëjnë me sektorët bankar, energjinë dhe transportin, thanë disa diplomatë për mediat, duke vënë në dukje se përzgjedhja ishte tentative dhe mund të ndryshojë ende ndërsa negociatat vazhdojnë në Bruksel.

Sektorët e zgjedhur me dorë konsiderohen thelbësore për të përshpejtuar rindërtimin e vendit të shkatërruar nga lufta, për të forcuar stabilitetin dhe për të normalizuar marrëdhëniet financiare me bllokun, i cili mbetet donatori më i madh ndërkombëtar i Sirisë.

Masa është pjesë e një “qasjeje hap pas hapi” që do të lehtësojë disa sanksione duke mbajtur të tjera në vend, tha Përfaqësuesja e Lartë Kaja Kallas.

“Tani për tani ne kemi një vendim politik – ne kemi një udhërrëfyes,” tha ajo. “Nëse shohim disa hapa në drejtimin e duhur, ne jemi gjithashtu të gatshëm të lehtësojmë sanksionet e ardhshme.”

Kallas foli për “çështje teknike” që duheshin shuar përpara se pezullimi të hynte në fuqi. “Për shkak se ekziston vullneti politik, shpresoj se këto çështje do të zgjidhen në javët në vijim,” u tha ajo gazetarëve.

Lehtësimi i sanksioneve është vendimi më i rëndësishëm që ka marrë Brukseli që kur autokracia e Bashar al-Asad u përmbys në fillim të dhjetorit nga një ofensivë e shpejtë e forcave rebele të udhëhequra nga Hayat Tahrir al-Sham (HTS).

Udhëheqësi i HTS-së, Ahmad al-Sharaa, i është lutur në mënyrë të përsëritur vendeve perëndimore që të heqin dënimet e rënda që u vendosën kundër regjimit të Asadit si reagim ndaj luftës brutale civile, e cila pa përdorimin e armëve kimike kundër civilëve. OJQ-të humanitare e mbështetën thirrjen, duke argumentuar se lehtësimi ishte i domosdoshëm për të rritur rrjedhën e ndihmës.

Brukseli premtoi se lehtësimi i sanksioneve do të bëhej realitet nëse plotësoheshin një sërë kushtesh në terren, si mbrojtja e të gjitha pakicave fetare dhe etnike dhe respektimi i të drejtave të njeriut dhe të drejtave të grave.

Autoritetet në Siri kanë thënë se një komitet ekspertësh që përfaqësojnë fraksionet e ndryshme të vendit, duke përfshirë gratë, do të përgatitet për të hartuar një kushtetutë të re që do të garantonte përfshirje në epokën pas Asadit.

Al-Sharaa ka paralajmëruar se kushtetuta mund të marrë deri në tre vjet për t’u finalizuar dhe zgjedhje të reja, deri në katër, për shkak të mungesës së një regjistrimi. “Ne duam që kushtetuta të zgjasë për kohën më të gjatë të mundshme,” tha ai muajin e kaluar.

Angazhime të tjera përfshijnë shpërbërjen e të gjitha forcave rebele, krijimin e një ekonomie të tregut të lirë dhe përfundimin e një marrëveshjeje afatgjatë ushtarake me Rusinë.

Vendet e BE-së kanë reaguar pozitivisht ndaj zhvillimeve, edhe nëse pranojnë se “juria është ende jashtë” dhe angazhimet e marra nga HTS mund të dështojnë në praktikë.

Kjo është arsyeja pse lehtësimi i sanksioneve të rënë dakord të hënën është një pezullim i përkohshëm dhe jo një heqje e përhershme. Marrëveshja vjen me një mekanizëm “snapback” për të monitoruar situatën dhe për të riaktivizuar kufizimet nëse Siria merr një kthesë për keq.

“Ne kemi shumë shpresë, por, në të njëjtën kohë, duam të inkurajojmë qeverinë, udhëheqjen dhe administratën e re në Siri që të jenë vërtet gjithëpërfshirëse në të gjithë vendimmarrjen dhe planifikimin e saj për të ardhmen,” tha Eliena Valtonen e Finlandës.

Homologu i saj francez, Jean-Noël Barrot, shprehu një mesazh të ngjashëm, duke thënë se pezullimi duhej “të përputhej me një tranzicion politik që përfshin të gjithë sirianët” dhe “masa të vendosura” për të penguar të ashtuquajturin Shteti Islamik nga rindërtimi i radhëve të tij.

Marrëveshja e së hënës, detajet e së cilës nuk u bënë publike, duhet të përkthehet në akte ligjore përpara se të hyjë në fuqi. Pasi të zbatohet, pezullimi pritet të sjellë një ndryshim të prekshëm në marrëdhëniet tregtare dhe financiare, të cilat u rrëzuan praktikisht në zero pas shpërthimit të luftës civile.

Në të kundërt, sanksionet mbi armët, pajisjet e mbikëqyrjes, kimikatet dhe teknologjinë me përdorim të dyfishtë do të mbeten, duke pasur parasysh paqëndrueshmërinë e vazhdueshme brenda vendit dhe rrezikun e një ringjalljeje të dhunës sektare dhe terrorizmit.

“Ne jemi ende të shqetësuar rreth radikalizimit dhe asaj që mund të ndodhë,” tha Kallas. Lista e zezë e emrave dhe subjekteve të lidhura me regjimin e Asadit do të mbetet gjithashtu e paprekur.

Emërtimi i HTS si organizatë terroriste nuk ka ndryshuar as pasi kjo rrjedh nga një vendim i Kombeve të Bashkuara që BE-ja e ka transpozuar.