Ndërtimet pa kriter dhe shkalla e informalitetit në këtë drejtim, e rendisin qarkun e Durrësit të dytin në Republikë, ndërsa lidhur me numrin të lejeve të lëshuara në raport me numrin e  përgjithshëm të ndërtimeve informale, ai renditet i pari. Kreu i ALUIZNI-t Durrës, Flamur Gjuzi, në një intervistë për “Shekulli”-n, tregon ecurinë e procesit të legalizimeve, si dhe procedurat e reja që do të ndërmerren në zonat e mbrojtura A dhe B të rrethit, ku ligji ekzistues nuk lejon ndërhyrje për legalizim të banesave. Gjithashtu, Gjuzi flet edhe për konfliktet e pronarëve, të cilët i janë drejtuar Gjykatës, si dhe për objektet e ndërtuara pranë bregdetit, një pjesë e të cilave nuk do të kenë mundësinë për të marrë hipotekën.

Z. Gjuzi, aktualisht çfarë situate është qarku sa i përket procesit të legalizimeve dhe si po operohet me aplikantët? 

Volumi i punës që po kryhet aktualisht në këtë institucion është tejet i madh. Punonjësit janë organizuar që të gjithë në grupe të posaçme pune, shumica e të cilëve janë shpërndarë në terren për të bërë verifikimet në çdo cep të territorit të Qarkut Durrës. Ndërkohë që kryhen verifikimet në terren, pjesa tjetër e punonjësve vijon punën në institucion me përpunimin e informacionit të grumbulluar nga verifikimi në terren, dërgimin e dosjeve të kualifikuara për miratimin e kalimit të pronësisë së parcelës ndërtimore me Vendim të Këshillit të Ministrave, përgatitjen e faturave të parcelave ndërtimore të kualifikuara, lidhjen e kontratave, printimin e lejeve të legalizimit dhe dërgimin e tyre në Hipotekë. Po kështu, punonjësit të cilët aktualisht po mbulojnë shërbimet në institucion janë edhe në shërbim të qytetarëve që paraqiten pranë zyrave tona, duke iu ofruar shërbimet e kërkuara nga ana e tyre. Aktualisht që prej muajit janar 2016, grupet tona të terrenit po shkojnë shtëpi më shtëpi për shpërndarjen e faturave të parcelave ndërtimore. Vetëm për periudhën janar–shkurt 2016 janë shpërndarë rreth 3000 fatura të parcelave ndërtimore. Që nga viti 2014, ALUIZNI Durrës funksion me disa zyra, të cilat janë krijuar për t’i dhënë ritëm procesit të legalizimit. Kështu punohet në zyrën qendrore te godina e Prefekturës Durrës, zyra e Fushë Krujës dhe zyra e Rrashbullit.

Sa është numri i lejeve të dhëna në gjithë këtë periudhë? 

100 lejet e para u ndanë në muajin prill 2014. Dhe që nga prilli 2014 e deri tani vetëm në një periudhë dy-vjeçare, po arrijmë në shifrën e 15 000 lejeve legalizimi të dhëna. Krahasuar kjo me 2400 lejet e legalizimit të dhëna përgjatë viteve 2005- Shtator 2013, është shifër e pakrahasueshme.

Cilat janë zonat më problematike dhe si do të procedoni me to? 

Pengesat ligjore ku ALUIZNI nuk mund të ushtrojë procedurat janë për objektet, të cilat cenojnë monumentet e kulturës, ku janë evidentuar afërsisht 100 të tilla dhe kryesisht në pjesën qendrore të qytetit, si zona rreth amfiteatrit dhe Durrësi i vjetër. Problem vazhdon të mbetet zona arkeologjike “A” e cila është zonë e ndaluar për legalizim. Ndërsa sa i takon zonës arkeologjike “B”, është ezauruar si problematike për zonat informale sepse në këto zona, me ndryshimet që pësoi legjislacioni i legalizimeve, nuk radhitet më si kriter përjashtues.

Por zona arkeologjike “B” vazhdon të mbetet problem për procesin, veçanërisht në pjesën e qytetit sepse nga ana e Drejtorisë Rajonale të Kulturës Kombëtare Durrës, është përcjellë materiali i zonifikimit arkeologjik të qytetit të Durrësit ku janë konturuar zonat arkeologjike. Nga ky material, është evident se i gjithë qyteti, duke veçuar qendrën që është zonë arkeologjike “A”, pjesa e mbetur deri në periferitë ekstreme të tij përfshihet brenda konturit të zonës arkeologjike “B”. Në fakt ky kriter që më parë ishte kriter absolutisht përjashtues, tashmë në bazë të VKM nr. 280 datë 01.04.2015 “Për përcaktimin e kritereve, procedurave e dokumentacionit të zbatueshëm për të kualifikuar ndërtimet pa leje, shtesat anësore dhe/ose në lartësi, në ndërtime me leje”, nuk është përjashtues, sepse ALUIZNI Durrës mund të bëjë legalizimin, por legalizimi duhet të miratohet paraprakisht nga Agjencia e Shërbimit Arkeologjik Shqiptar.

Megjithatë ALUIZNI Durrës, ka ndërmarrë iniciativën e propozimit për ndryshim ligjor me qëllim heqjen e kriterit  arkeologjik “B” i cili aktualisht prek rreth 10 000 ndërtime informale. Këtë iniciativë e kemi ndërmarrë duke pasur parasysh faktin se ndërtimet informale janë ndërtuar shumë kohë më parë se të miratohej VKM nr.237, datë 23.3.2011 “Për miratimin e rregullores për administrimin e zonës arkeologjike “A” dhe “B” të qytetit të Durrësit”, një vendim absurd, i cili, përveçse nuk ka sens, sepse ndërtimet janë kryer që në fillim të viteve 2000, pra rreth 11 vite më parë se të miratohej rregullorja arkeologjike, nuk mund të aplikohet për këto ndërtime, sepse si të gjithë aktet e tjera ligjore e nënligjore, edhe VKM nr.237 nuk ka fuqi prapavepruese.

Mbetemi në pritje nëse do të ketë ndryshime ligjore të cilat do ta lehtësojnë këtë pengesë.  Pengesa të tjera apo e thënë më thjesht, kritere të përcaktuara si kritere përjashtuese, sigurisht që ka, siç janë për shembull objektet që cenojnë kolektorët, rezervuarët, lumenjtë, liqenet, rrugët kryesore të kategorive “A” apo “B”, pra autostradat, linjat e tensionit të lartë etj. Sigurisht që objekte të tilla nuk legalizohen, por numri i tyre është relativisht i pallogaritshëm në raport me numrin e përgjithshëm të ndërtimeve informale në qarkun Durrës.

Po, për pronarët që i janë drejtuar Gjykatës kur trojet e tyre janë zënë nga ndërtimet pa leje, si paraqiten rastet dhe cila është zgjidhja që kanë marrë ata?

Ndërsa sa i përket dosjeve me procese gjyqësore, vlen të theksohet fakti që në proceset gjyqësore me pronarët e trojeve, të cilët i janë drejtuar Gjykatës për pronën e tyre të zënë me ndërtime pa leje, Gjykata i ka qëndruar korrekt ligjit të legalizimeve, i cili për rastet kur ndërtimi informal prek pronën e tjetrit, i jep të drejtën e legalizimit ndërtimit pa leje dhe  pronari i truallit përfiton kompensim financiar për sipërfaqen e zënë. Në këtë kuptim nuk kemi pasur probleme të kësaj natyre. Ndërsa, për ato raste kur ndërtimi informal zhvillohet në troje private të të tretëve dhe në këtë zonë ka studime të miratuara për ndërtime mbi 6 kate, e them me keqardhje që objektet nuk mund të legalizohen sepse ndodhen në kushte përjashtuese nga procesi i legalizimit. Objekti nuk ndodhet në kushte përjashtuese kur, më shumë se 50 për qind e sipërfaqes së truallit, mbi të cilin ai ngrihet, disponohet nga poseduesi i këtij ndërtimi informal, me dokumentacion pronësie, ose rezulton në pronësi shtetërore;  pronari i ligjshëm i truallit të zënë shpreh, paraprakisht, vullnetin për heqjen dorë nga e drejta për të zhvilluar parcelën dhe për trajtimin e tij nëpërmjet kompensimit financiar.

Por ama e reja që solli ligji  nr. 50/2014 është se edhe për ndërtimet që ndodhen në kushte përjashtimore tokë me pronar me studim mbi 6 kat, veprohet si më poshtë:  a) Statusi i parcelës ndërtimore nuk ndryshon deri në momentin e zhvillimit të pronës (parcelës ndërtimore), sipas planit të përgjithshëm vendor dhe/ose planit të detajuar vendor të miratuar dhe ndërtimi pa leje, deri në këtë moment, shfrytëzohet nga subjekti posedues. b) Pronari i truallit dhe/ose investitori dhe poseduesi i ndërtimit pa leje duhet të lidhin marrëveshje noteriale, e cila të përcaktojë vendosjen në dispozicion të poseduesit të pasurisë së paluajtshme ndërtimore, në çastin e përfundimit të objektit. Në asnjë rast, sipërfaqja ndërtimore që do të vihet në dispozicion, nuk mund të jetë më e vogël se sipërfaqja e përcaktuar për strehimin e familjeve të pastreha, sipas normave ligjore në fuqi për këtë kategori. Marrëveshja noteriale dorëzohet pranë autoritetit përgjegjës dhe ALUIZNI-t, që në momentin e paraqitjes së kërkesës për leje zhvillimi të pronës.

Zona dhe vija e plazhit është thuajse legale për vetë faktin e zonës afër detit? 

VKM nr. 280 datë 01.04.2015, përveç lehtësirave kualifikuese që ka përcaktuar, solli një tjetër risì sepse në bazë të këtij vendimi, nuk përjashtohet legalizimi i ndërtimeve të ngritura brenda kufirit të vijës turistike. Ato përjashtohen vetëm nëse cënojnë infrastrukturën rrugore, të parashikuar në dokumentet e planifikimit të territorit, të miratuara sipas legjislacionit në fuqi. Po kështu, edhe ndërtimet informale të cilat janë ngritur brenda distancës, në të cilën nuk lejohen ndërtime, nga brigjet e deteve dhe liqeneve, të përcaktuara në dokumentet e planifikimit të territorit, të miratuara sipas legjislacionit në fuqi, gjithashtu nuk legalizohen.

Ka një afat për të gjithë aplikantët e fundit, për të përfituar nga një pagesë më e vogël. Si konkretisht procedohet? 

Përfituesit kanë 60 ditë afat nga data e marrjes në dorëzim të faturave, për shlyerjen e detyrimit financiar. Por brenda këtij afati 60 ditor janë përcaktuar edhe rregullat. Kështu, nëse ata brenda 45 ditëve do të kryejnë në mënyrë të plotë dhe të menjëhershme pagesën në vlerën e përcaktuar në lekë dhe në bono privatizimi, do të përfitojnë zbritjen prej 20 për qind nga vlera e mbetur e detyrimit. Gjithashtu do të përfitojnë edhe një zbritje paraprake prej 10 për qind, si garanci për shlyerjen nga ana e tyre të detyrimeve vjetore kontraktore, të furnizimit me energji elektrike. Në të kundërt, zbritja 30 për qind nuk do të përfitohet. Pra, duke aplikuar të gjitha këto zbritje, praktikisht mbetet një vlerë e cila është absolutisht e pallogaritshme në raport me vlerën reale që fiton kjo pronë që legalizohet dhe që është plotësisht e përballueshme nga një familje. Kështu që është në interesin e këtyre familjeve të kryejnë pagesat brenda 45 ditëve në mënyrë që ta përfitojnë blerjen e truallit me koston më minimale të mundshme.

Por ama, rikujtojmë qytetarët se afati total për likuidim të parcelës ndërtimore është 60 ditë nga data e njoftimit (ku pagesa në 45-ditëshin e parë përfitohet me zbritje, ndërsa përtej 45 ditëve, pra në 15-ditëshin e fundit është pa zbritje). Në përfundim të afatit 60-ditor, në rast të moslikuidimit nga ana e tyre të detyrimeve financiare, ALUIZNI do të miratojë lejen e legalizimit dhe do të dërgojë praktikën për regjistrim me “hipotekë ligjore”, sipas nenit 54, të ligjit nr.33/2012, “për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”. Lidhur me energjinë elektrike, për të gjithë subjektet që përfitojnë zbritje 10 për qind, duhet të tregojnë kujdes që për një vit pas aplikimit të zbritjes, të paguajnë rregullisht energjinë elektrike. ALUIZNI për të gjithë këto raste i kërkon zyrtarisht Operatorit të Shpërndarjes së Energjisë elektrike konfirmim për përmbushjen ose jo të detyrimeve nga ana e tyre. Nëse OSHEE, do të konfirmojë se qytetarët i kanë shlyer pagesat e furnizimit me energji elektrike, gjatë një viti, nga momenti i njoftimit të pagesës së parcelës ndërtimore, atëhere ata do të përfitojnë faljen e 10 për qind të vlerës. Nëse OSHEE do t’i konfirmojë si debitorë, atëherë ALUIZNI do t’i kërkojë ZVRPP-së vendosjen e kufizimit mbi pasurinë e legalizuar.

Vendimet për çmimet, si përfitohet zbritja

Në muajin korrik të vitit 2014 u miratua VKM nr. 488, “mbi përcaktimin e çmimit të parcelës ndërtimore, mënyrat dhe afatet e pagesës”. Nëpërmjet këtij vendimi, i cili me ndryshimet e fundit që iu bënë më datë 28 dhjetor 2015, u parashikuan  lehtësira të jashtëzakonshme financiare. Kështu, së pari, çmimi që aplikohet për objektet me funksion banimi apo të përzier, është shumë herë më i ulët se vlera e pronës e miratuar me VKM. Së dyti, edhe pse me vlerë të reduktuar të pronës, përsëri subjekteve u është dhënë mundësia që në rast pagese të menjëhershme subjektet përfitojnë zbritje 20 për qind nga vlera e parcelës ndërtimore. Po kështu, ata përfitojnë zbritje 10 për qind edhe si garanci për shlyerjen e rregullt nga ana e tyre të energjisë elektrike.

Pra, duke aplikuar të gjitha këto zbritje, praktikisht mbetet një vlerë e cila është absolutisht e pallogaritshme në raport me vlerën reale që fiton kjo pronë që legalizohet dhe që është potësisht e përballueshme nga një familje. Por jo vetëm kaq, por ky vendim parashikoi falje dhe përgjysmim të  pagesave për kategoritë paraplegjikë, tetraplegjikë, të verbër, invalidë pune si edhe bashkësitë fetare. Konkretisht në kategorinë e subjekteve që përfitojnë lehtësira financiare, përveç kategorive të përfshira më parë, janë përfshirë edhe kategori të tjera që përfitojnë zbritje nga detyrimi për parcelën ndërtimore. Kështu sipas kësaj VKM-je, e përfitojnë falas parcelën ndërtimore, poseduesit kryefamiljarë që kanë statusin paraplegjik, tetraplegjik, të verbër dhe vazhdojnë të përfitojnë zbritje.

Marrë nga "Shekulli"