Dëgjimi i muzikës, pirja e nargjileve dhe prerja e flokëve të stilit perëndimor janë të gjitha akte të dënueshme nën sundimin “diktatorial” të talebanëve në Afganistan, sipas një raporti të ri të OKB-së.

E ashtuquajtura policia morale e talebanëve ka kufizuar të drejtat e njeriut, duke synuar në mënyrë disproporcionale gratë dhe vajzat, duke krijuar një klimë frike”, thuhet në raportin e Misionit të Asistencës së OKB-së në Afganistan (UNAMA) i publikuar të martën. Ministria e Përhapjes së Virtytit dhe Parandalimit të Veseve (MPVPV), e themeluar nga talebanët kur mori pushtetin në vitin 2021, është e ngarkuar me legjislacionin dhe zbatimin e interpretimeve të rrepta të talebanëve të ligjit islamik.

Këto interpretime përfshijnë ndalimin e aktiviteteve që konsiderohen si “jo-islame”, duke përfshirë shfaqjen e imazheve të njerëzve dhe kafshëve dhe festimin e Ditës së Shën Valentinit. Për më tepër, thuhet në raport, udhëzimet e talebanëve lëshohen në një sërë formatesh – shpesh vetëm verbalisht – dhe zbatohen në mënyrë jokonsistente dhe të paparashikueshme.

Kur talebanët u kthyen në pushtet në Afganistan në gusht 2021 në një  kontroll të rrufeshëm  pas tërheqjes kaotike të trupave të udhëhequra nga SHBA pas dy dekadash lufte, grupi radikal islamik dukej i prirur të distancohej nga periudha e tij e mëparshme e sundimit në vitet 1990, duke paraqitur veten si më të moderuar. Megjithatë, ky raport zbuloi se shumë nga të njëjtat rregulla të asaj epoke janë ringjallur, pavarësisht zotimit të mëparshëm të talebanëve për të respektuar të drejtat e grave brenda normave të “ligjit islamik”. Midis 15 gushtit 2021 dhe 31 marsit 2024, OKB-ja dokumentoi të paktën 1033 raste ku oficerët talebanë kishin përdorur dhunë për të zbatuar rregullat e tyre.

“MPVPV de facto thuhet se ka një mandat të gjerë dhe janë përdorur metoda të ndryshme të zbatimit, duke përfshirë frikësimin verbal, arrestimet dhe ndalimet, keqtrajtimet dhe goditjet me kamxhik publik”, thuhet në raport, i cili u përpilua duke përdorur njoftime publike dhe raporte të dokumentuara për shkelje të të drejtave të njeriut, shkruan CNN. 

Shkeljet e talebanëve ndaj grave dhe vajzave janë aq të rënda sa një zyrtar i lartë i OKB-së tha kohët e fundit se ato mund të përbëjnë “krime kundër njerëzimit”. Ky raport detajon se si MPVPV po zbaton rregullat për mënyrën e veshjes së grave dhe qasjes në vendet publike. Talibanët kanë mbyllur arbitrarisht bizneset në pronësi të grave, kanë bërë të paligjshme paraqitjen e grave në filma, kanë mbyllur sallonet e bukurisë së grave dhe kanë kufizuar aksesin në kontrollin e lindjes, thuhet në raportin e OKB-së.

Gratë në Afganistan nuk lejohen të hyjnë në parqe, palestra dhe banja publike – ndonjëherë mënyra e vetme për të marrë ujë të nxehtë në dimër – dhe duhet të shoqërohen nga një kujdestar mashkull (një mahram) kur udhëtojnë më shumë se 78 kilometra (48.5 milje) nga shtëpitë e tyre, sipas raportit. Ndërsa gratë duhet të mbajnë hixhab, burrat gjithashtu duhet të ndjekin rregullat për gjatësinë e mjekrës dhe modelin e flokëve.

Në dhjetor 2023, “policia e moralit” mbylli 20 berberë për një natë pasi dyshohet se kanë rruar dhe shkurtuar mjekrën, si dhe kanë kryer prerje flokësh të stilit perëndimor, thuhet në raport. Talibanët mohuan pretendimet se dy berberë u ndaluan për dy netë. Raporti tha se ata u liruan vetëm pasi premtuan se nuk do t’i bënin më ato prerje flokësh.

OKB thotë se talebanët janë ligjërisht të detyruar të mbrojnë të drejtat e njeriut

Afganistani është palë e shtatë instrumenteve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut dhe si rezultat është ligjërisht i detyruar të mbrojë dhe promovojë të drejtat e njeriut të qytetarëve të tij, theksohet në raportin e OKB-së. Këto rregulla shkelin një sërë të drejtash të njeriut, nga e drejta për të punuar dhe për të siguruar jetesën, të drejtat e lirisë së lëvizjes dhe shprehjes, te të drejtat seksuale dhe riprodhuese, shtoi raporti.

Në një deklaratë, talebanët i quajtën kritikat e OKB-së “të pabaza” dhe thanë se autorët e raportit “po përpiqeshin të vlerësonin Afganistanin nga një perspektivë perëndimore, gjë që është e pasaktë”. Megjithatë, raportet nga Afganistani sugjerojnë se kontrolli represiv i talebanëve mbi gratë ka çuar në një rritje të mprehtë të tentativave për vetëvrasje.

CNN intervistoi një vajzë 16-vjeçare që pinte acid baterie për t’i shpëtuar jetës nën talebanët, duke thënë se ajo ishte “mbytur nga pashpresa” pasi kaloi muaj në shtëpi për shkak të ndalimit të vajzave në arsimin e mesëm. Ndër listën e ndalimeve të talebanëve, sipas raportit, është shfaqja publike e imazheve të njerëzve dhe kafshëve, të cilat ata i konsiderojnë “jo-islamike”.

Ky ligj ka rezultuar me heqjen e tabelave reklamuese dhe mbulimin e manekineve të dyqaneve, thuhet në raport. OKB-ja raportoi disa raste kur OJQ-ve iu tha të hiqnin imazhet njerëzore nga materialet që synonin të paralajmëronin fëmijët ose njerëzit e tjerë me njohuri të kufizuara rreth rrezikut të artilerisë së pashpërthyer dhe çështjeve të tjera të shëndetit publik.

Mediat janë shumë të kufizuara dhe banorët jetojnë në një gjendje mbikëqyrjeje, shtoi raporti.

“E drejta e njerëzve për privatësi shkelet përmes kërkimeve për sende të ndaluara në telefonin ose makinat e tyre, regjistrimin e pjesëmarrjes së tyre në xhami ose që kërkohet të tregojnë prova të marrëdhënies familjare në vende publike.”

Talibanët u takuan me zyrtarë të lartë të OKB-së dhe të dërguarit globalë në Katar në qershor në një konferencë dy-ditore që përjashtoi gratë afgane, duke shkaktuar protesta nga grupet e të drejtave të njeriut. Në një konferencë për shtyp pas takimit, Rosemary DiCarlo, nënsekretarja e përgjithshme e OKB-së për çështjet politike dhe të ndërtimit të paqes, i quajti diskutimet “të sinqerta” dhe “të dobishme” dhe tha se “shqetësimet dhe pikëpamjet e grave afgane dhe shoqërisë civile ishin përpara dhe në qendër.” Ky ishte takimi i tretë i OKB-së për Afganistanin në Doha, por i pari që morën pjesë talibanët.